کنکور؛ آزموني همانند ساير آزمون‌ها
شايد تا به حال با داوطلباني مواجه شده باشيد که وقتي صحبت از کنکور به ميان مي‌آيد ناگهان دچار استرس و اضطراب مي‌شوند. بسياري از اين داوطلبان، کساني هستند که مطالعه خوبي داشته و از آمادگي لازم براي کنکور نيز برخوردارند، اما خودشان هم علت اين موضوع را نمي‌دانند. اضطراب امتحان، نوعي خود اشتغالي ذهني است که خود کم انگاري و ترديد در مورد تواناييهاي فرد را با خود به همراه دارد و اغلب باعث ارزيابي منفي و عدم تمرکز حواس و واکنشهاي جسماني نامطلوب مي‌شود، و اين موضوع در نهايت باعث مي‌شود تا شما نتيجه واقعي زحمات و معلومات خود را نگيريد.
با اينکه سطحي از استرس براي انجام بعضي از کارها، از جمله امتحان دادن، طبيعي است، اما حتماً بايد به اين نکته توجه کنيد که کنکور هم آزموني مانند ديگر آزمون‌هاست و هيچ تفاوتي با بقيه آنها ندارد. بسياري از داوطلبان سال‌هاي گذشته که کنکور را تجربه کرده‌اند اين مطلب را تاييد مي‌کنند، و حتي برخي از آنان که دچار استرس بوده‌اند، اکنون با يادآوري اين موضوع و علت استرس خود تعجب مي‌کنند.
اگر داوطلبي هستيد که در زمان آمادگي براي کنکور دچار استرس بوده و احساس مي‌کنيد که ممکن است اين استرس در جلسه آزمون نيز به سراغتان بيايد، بايد از همين الان براي برطرف کردن اين مشکل تلاش کنيد و به مطالبي که در زير اشاره مي‌شود، هم در تست‌زني سرعتي خود در منزل، هم در آزمون‌هاي آزمايشي و نيز در جلسه کنکور توجه داشته باشيد.
باز هم تکرار مي‌کنيم که کنکور هم آزموني همانند ساير آزمون‌هاي ديگر شماست و حتي ممکن است آسان‌تر از بعضي از آنها باشد؛ در ضمن، وجود اندکي اضطراب، ميزان يادگيري و دقت شما براي پاسخگويي به سؤالات را بيشتر مي‌کند. اضطراب هنگامي نگران کننده است که در عملکرد فرد تاثير منفي داشته باشد؛ البته مرز بين اضطراب طبيعي و غيرطبيعي را بايد شناسايي کرد و درصدد رفع آن برآمد.
در زير به مسايل مهمي که باعث مي‌شود تا برخي از داوطلبان در جلسه کنکور دچار استرس شوند، مي‌پردازيم: مواجه شدن با چند سؤال دشوار يکي از مهم‌ترين عوامل دستپاچگي داوطلبان در آزمون، وجود چند سؤال پي در پي مشکل در دفترچه است؛ در چنين مواقعي، دانش‌آموزاني که بيشتر مطالعه کرده‌اند بيشتر آسيب مي‌بينند؛ زيرا عده‌اي از آنان فکر مي‌کنند که آموخته‌ها و زحمات آنها کافي نبوده است و عده‌اي ديگر مي‌خواهند به تمام يا اکثر سؤال‌ها پاسخ صحيح دهند.
بد نيست بدانيد برخي از کساني که در بهترين و دشوارترين رشته‌هاي دانشگاهي قبول شده‌اند، در بعضي از درس‌ها نمره کمتر از 40 درصد به دست آورده‌اند؛ در چنين شرايطي، اگر ديديد که نمي‌توانيد به چند سؤال متوالي پاسخ دهيد، خود را نبازيد، و مطمين باشيد که اين مساله کاملاً اتفاقي است و هرگز به معناي عدم تسلط و توانايي شما در پاسخ دادن به ساير سؤالات نيست.
هر آزمون، مجموعه‌اي از سؤالات آسان تا سخت است و کسي موفق‌تر است که به سؤالات آسان و متوسط پاسخ گويد؛ از طرفي به اندازه زمان و انرژي‌اي که صرف مطالعه يک درس کرده‌ايد، از خود توقع داشته باشيد و تصور نکنيد که بايد تمام مطالب يک درس يا يک بخش را به ياد داشته باشيد.
مطمين باشيد که ديگران هم وضع شما را دارند. اعتماد به نفس خود را حفظ کنيد و با خود بگوييد وقتي که اين سؤال‌ها براي من دشوار است، واي به حال ديگران! گفتن چنين سخناني باعث مي‌شود تا بر اعصاب خود مسلط شويد و درست مانند يک شطرنج باز ماهر يا يک فرمانده نظامي، در سخت‌ترين شرايط تصميم بگيريد که چه کار کنيد و بدانيد که بهترين کار در هر لحظه کدام است؛ پس تست مشکل را که قادر به پاسخگويي آن نيستيد رها کنيد و بدون پريشاني و با قدرت، به پاسخگويي به بقيه سؤالات ادامه دهيد.
بي‌اعتمادي نسبت به خود، توانايي‌ها و قابليت خود يکي از مهم‌ترين عواملي که برخي از شما داوطلبان را در آزمون دچار استرس مي‌کند، بي‌اعتمادي نسبت به خود، توانايي‌ها و قابليت‌هاي خودتان است. اين مشکل ممکن است که در بيشتر کارها و مقاطع مهم زندگي، شما را از رسيدن به هدفتان باز دارد؛ پس اگر دچار چنين مشکلي هستيد، از همين امروز تلاش کنيد تا بدون توجه به نظر ديگران، به خود و توانايي هايتان ايمان بياوريد؛ اما اگر با وجود تلاش و کوشش قابل ملاحظه براي کنکور، احتمال مي‌دهيد که ممکن است در جلسه آزمون نيز دچار چنين احساسي شويد، فقط به اين فکر کنيد که شما تلاش زيادي براي آمادگي در اين آزمون کرده‌ايد و در تست زني‌هاي قبلي خود هم بخوبي از عهده امتحان برآمده‌ايد؛ پس کنکور نيز تفاوتي با آزمون‌هاي قبلي ندارد و شما باز هم موفق خواهيد شد. لحظه‌اي که اين احساس به سراغتان مي‌آيد چشمانتان را ببنديد و به توانايي‌هايتان در لحظاتي فکر کنيد که کارهاي سختي انجام داده و تحسين همگان را برانگيخته‌ايد.
هميشه به خاطر داشته باشيد که خدا با شماست و اجازه نمي‌دهد تا زحمات شما از بين برود. به ياد آوردن انتظارات و خواسته‌هاي ديگران يکي از مشکلات مهمي که باعث استرس و اضطراب داوطلبان کنکور مي‌شود توقعاتي است که خانواده‌ها و يا خود فرد، بدون سنجش توانايي و اطلاعات فرد، از او دارند. همه خانواده‌ها، بدون اينکه به تواناييهاي او توجه کنند، دوست دارند که فرزندان آنها در بهترين رشته‌ها و دانشگاه‌ها مشغول به تحصيل شوند. ابراز چنين احساسي به داوطلبان، باعث مي‌شود تا آنان با استرس بيشتري به کنکور نگاه کنند، و وقتي فکر کنند که نمي‌توانند چنين توقعاتي را برآورده کنند دچار اضطراب شوند.
اين تفکرات ميتواند در کنکور نيز سراغ بيشتر داوطلبان بيايد، اما نوع برخورد با اين موضوع است که داوطلبان را از يکديگر تمايز مي‌دهد. اولاً در جلسه آزمون، افکار خود را مديريت کنيد و از رسوخ هر فکر اضافه‌اي به ذهن خود جلوگيري کنيد؛ با وجود اين، وقتي با چنين افکار مخربي در آزمون مواجه شديد، چند نفس عميق بکشيد و با خود بگوييد که من تمام تلاش خود را مي‌کنم تا به هدفي که دارم برسم و مطمينم که اين گونه خواهد شد؛ اما به اين موضوع نيز ايمان دارم که خداي بزرگ، براي من بهترين‌ها را مقدر کرده است و هر اتفاقي که بيفتد، به صلاح من و در مسير خوشبختي و شادکامي من است.
مطمين باشيد که اين سخنان، فقط حرفهايي براي دلگرمي دادن به شما نيست. بارها با افرادي مواجه شده‌ايم که در رشته يا دانشگاهي، که خود يا والدينشان به تحصيل در آنها علاقه‌مند بوده‌اند، پذيرفته نشده و بعدها متوجه شده‌اند که اين موضوع چقدر به نفع آنان بوده است.
نگاه کردن به خانه‌هاي سفيد پاسخنامه و آمارگيري از سؤالاتي که قادر به پاسخگويي آنها نبوده‌ايد يکي از کارهاي اشتباهي که برخي از داوطلبان کنکور انجام مي‌دهند، نگاه کردن به خانه‌هاي سفيد پاسخنامه و آمارگيري از سؤالاتي است که قادر به پاسخگويي آنها نبوده‌اند.
اين موضوع باعث مي شود تا اگر شما به تعدادي از سؤالات پاسخ نداده‌ايد، دچار استرس شده و نتوانيد بخوبي به بقيه سؤالات نيز پاسخ دهيد.
در هنگام پاسخگويي به سؤالات، تنها هدفتان تمرکز بوده و سعي‌تان در استفاده از تمام آموخته‌هايتان باشد و اجازه ندهيد که افکار مخرب و منفي، با انرژي‌اي که از شما مي‌گيرند، مانع از نتيجه‌گيري مطلوبتان شوند؛ تا به نتيجه‌اي که شايسته ميزان مطالعات و سواد شماست دست يابيد.
سعي کنيد که اصلاً پاسخنامه خود را (مگر براي تطبيق شماره سؤالات با جواب‌ها) بررسي نکنيد، و اگر اين موضوع اتفاق افتاد و شما به سؤالاتي پاسخ نداده بوديد، اصلاً دچار پريشاني نشويد و خودتان را مطمين کنيد که بقيه داوطلبان هم ممکن است به اينگونه سؤالات پاسخ نداده باشند؛ پس اجازه ندهيد که افکار مخرب، تمرکز شما را به هم زده و در شما اضطراب ايجاد کند؛ به علاوه، براي رفع اين مشکل، خود را از قبل براي پاسخ ندادن به بعضي از سؤالات آماده کنيد. نگاه کردن به ديگر داوطلبان حاضر در آزمون و مقايسه وضعيت خود با آنان يکي ديگر از کارهايي که ممکن است برخي از شما داوطلبان عزيز انجام دهيد، نگاه کردن به ديگر داوطلبان حاضر در آزمون و دقت در حالات آنها و مقايسه روحيه آنها با شرايط خودتان است. يکي از داوطلبان سال‌هاي قبل مي‌گفت:
«در جلسه آزمون به داوطلبان اطرافم نگاه مي‌کردم و مي‌ديدم که با سرعت به تست‌ها پاسخ مي‌دهند؛ درحاليکه به نظر من بعضي از سؤال‌ها سخت بود. به همين دليل روحيه خودم را از دست دادم و احساس کردم که در مقايسه با آنها، من چيزي نمي‌دانم.»
سعي کنيد تا جايي که امکان دارد، به دليل محدوديت وقت و جلوگيري از حواس‌پرتي، به اطرافتان توجه نکنيد. اگر چنين اتفاقي افتاد و حتي شما براي فکر کردن هم به اطراف خيره شديد، با ديدن سرعت ديگران در تست‌زني، اصلاً دستپاچه نشويد؛ بلکه اين احتمال را بدهيد که پاسخ‌هاي آنان اشتباه باشد يا اينکه آنان در حال پاسخگويي به سؤالاتي باشند که شما هم جواب آنها را بخوبي مي‌دانيد. براي کم شدن استرس و دستپاچگي در کنکور، به نکات زير توجه کنيد:
1- اگر از جمله داوطلباني هستيد که زياد دچار استرس مي‌شويد و احتمال مي‌هيد که در جلسه کنکور نيز استرس شما باعث ايجاد مشکل براي شما گردد، سعي کنيد که تمرينات آرام کردن خود را از هم اکنون شروع کنيد. يکي از راه‌هاي آرام کردن اين است که فضاي جلسه را تصويرسازي ذهني کنيد و اينگونه تصور کنيد که در جلسه امتحاني نشسته‌ايد و با سؤالاتي با درجات دشواري مختلف روبرو هستيد؛ بر اين اساس، ابتدا با کشيدن نفس‌هاي عميق (سه شماره دم همراه با سه شماره بازدم) و شل کردن عضلات بدن و در نظر گرفتن زمان لازم، شروع به پاسخ‌دهي کنيد. در صورتي که داوطلبي نتوانست با انجام يکباره اين کار، بر اضطراب خود غلبه کند، بايد دوباره اين مراحل را تکرار کند و آن قدر اين موضوع بايد تکرار شود که داوطلب در زمان پاسخ‌دهي به سؤالات، احساس راحتي داشته باشد.
2-يکي از راه‌هاي کاهش استرس، انجام تست‌زني سرعتي با شرايط کنکور در خانه است. اين موضوع به شما کمک مي‌کند تا خود را بخوبي محک زده و به تواناييهاي خود بيشتر اطمينان پيدا کنيد؛ البته فراموش نکنيد که به دليل نزديکي به زمان برگزاري آزمون، پاسخگويي اشتباه به اين سؤالات نبايد باعث استرس مضاعف و نگراني شما شود، بلکه بايد سعي کنيد که با آرامش براي رفع اشکالات خود در اينگونه از آزمون‌ها، خود را بخوبي براي کنکور آماده کنيد.
3- يک روش مؤثر براي برخورد با موقعيت‌هاي استرس آور، شمارش تا عدد ده است. انجام ايـن کار کمک مي‌کند که از لحاظ فکري و رواني، از آن لحظه استرس آور دور شويد و ده ثـانـيه به شما وقت مي‌دهد تا از آن شرايط، خود را رها کنيد.
4- اگر دچار استرس شديد، براي مدت کوتاهي چشمانتان را ببنديد و چيزي را فشار دهيد. معمولاً فشردن چيزي با دسـت، بـاعـث کاهـش استرس و دغدغه خاطر مي‌گردد. در آزمون مي‌توانيد با فشردن يک پاک‌کن، استرس خود را کمتر کنيد. تنفس، به جز داشتن اثرات حيات بخش، ميتواند در آرام نـمودن شما نيز بسيار مؤثر باشد. هنگام استرس مي‌توانيد چند نفس عميق کشيده و خود را از لحاظ جسماني و رواني آرام کنيد. پس از چند تنفس عميق، قدم بعدي، داشتن مکالمه مثبت با خود است. مي‌توانيد به خود بگوييد:
«من همه اين تست‌ها را در خانه بخوبي پاسخ مي‌دادم، و اگر دوباره برگردم و با آرامش بيشتري بخوانم، حتماً مي‌توانم جواب آنها را پيدا کنم.» 5- به تغذيه و خواب خود در روزهاي منتهي به کنکور، اهميت بيشتري دهيد. سعي کنيد که ساعات خواب خود را تنظيم کرده و به اندازه کافي استراحت کنيد. هيچ چيز به اندازه يک خواب راحت، نمي‌تواند دانسته‌هاي شما را تثبيت کند. در روزهاي منتهي به کنکور، سعي کنيد که تعداد دفعات صرف غذاي خود را افزايش دهيد؛ اما حجم غذايي را که مي‌خوريد کاهش داده و از غذاهاي سبک و مقوّي استفاده کنيد. گياهان دارويي، مانند گل گاو زبان، به ليمو و بابونه، مي‌توانند آرامش بيشتري به شما بدهند؛ پس در صورت امکان، از اين گياهان همراه چاي خود استفاده کنيد.
در پايان باز هم تاکيد مي‌کنيم که کنکور، آزموني همانند ساير آزمون‌هايامتحانات ديگر شماست؛ پس اصلاً و در هيچ مرحله‌اي از اين آزمون، دچار استرس و دستپاچگي نشويد. ضمناً به خودتان و تلاشتان اطمينان داشته باشيد و بدانيد که خدا با شماست. مثبت انديشي کنيد و به خود بقبولانيد که مسير زندگي شما در بهترين راه ممکن قرار گرفته است و کنکور، يکي از گذرگاه‌هاي اين مسير است.
*هفته نامه پیک سنجش
