چگونه مدیریت زمان داشته باشیم؟
اگرچه در یک تعبیر ساده مدیریت زمان یعنی هنر استفاده از وقت ولی در تلاش و فعالیت مطالعاتی، موضوع مدیریت زمان فقط به کنترل زمان برای افزایش ساعات مطالعه اختصاص ندارد، بلکه هر موضوع و نکته‌ای که منجر به افزایش بهره‌وری مطالعه نظیر اصول مطالعه، برنامه‌ریزی و روش‌های آن شود و حتی به آمادگی‌های روحی و روانی در مورد مطالعه و حواشی آن ارتباط پیدا کند. بنابراین اگرچه در این نوشتار فقط به بحث وقت و زمان می‌پردازیم، ولی سایر نوشته‌هایی که به‌نوعی مرتبط با موضوع مطالعه هستند و بعضا در همین مجموعه نیز به چاپ رسیده‌اند، راه‌گشای شما در موضوع مدیریت زمان خواهند بود.
خواندن اما درست
زیاد درس‌خواندن اگر همراه با درست خواندن نباشد، نتیجه‌ای جز از بین بردن
زمان ندارد. بهره‌وری کامل و دقیق از ساعت مطالعه، زمانی صورت می‌گیرد که
درس‌خواندن صحیح باشد و دقیقا مساوی با حداکثر استفاده از زمان موجود
می‌باشد. دانش‌آموزانی که نمی‌توانند درست درس بخوانند، با ارتباط دادن
مشکل خود به عوامل بیرونی مانند کمبود امکانات، ضعف دبیران، کم بودن زمان
و… عملا از پذیرش این واقعیت که مشکل اصلی به خودشان و انگیزه‌های آنان
مربوط می‌شود، فرار می‌کنند. عوامل زیادی را می‌توان نام برد که در درست
درس‌خواندن نقش مهم ایفا می‌کنند اما مختصرا بدانید که درست درس خواندن یا
مطالعه‌ی بهینه، یعنی استفاده‌ی کامل از زمان موجود برای درک و فهم مطالب و
اگر نمی‌توانید از ساعات مطالعه‌ی خود استفاده‌ی مطلوب را ببرید، باید
به‌دنبال عوامل و دلایل آن بگردید چراکه بدون این پرداختن، عملا زمان شما
بدون استفاده‌ی مفید تلف خواهد شد.
افزایش ساعات اما نه ایجاد بن‌بست
گاه دانش‌آموزان به‌قدری درباره‌ی افزایش ساعات مطالعه اصرار و تمرکز
دارند که مساله‌ی مهم‌تر یعنی استفاده‌ی بهینه از ساعات مطالعه، به فراموشی
سپرده می‌شود. دانش‌آموز باید بداند که در مسابقه‌ی رکوردگیری افزایش
ساعات، شرکت نکرده است و این‌که کسی ساعات بیش‌تری را صرف کند، لزوما به
معنای پیشرفت او نخواهد بود. افزایش ساعات مطالعه باید روندی تدریجی و
منطقی داشته باشد و در کنار آن باید نحوه‌ی استفاده‌ی مطلوب و بهینه از
زمان نیز مورد توجه جدی قرار بگیرد. گاه دانش‌آموزی روزانه ۴ ساعت مطالعه
می‌کند اما استفاده‌ی واقعی او بیش از ۱ ساعت نیست و از سوی دیگر
دانش‌آموزانی وجود دارند که از ۱ ساعت مطالعه‌ی خود، استفاده‌ی مفید و کامل
می‌برند. باید توجه داشته باشید که اگرچه افزایش ساعات مطالعه مهم است اما
استفاده‌ی بهینه از این ساعات مهم‌تر است. اگر دانش‌آموزی به این نکته
توجه نداشته باشد که هنر درس خواندن، به زیاد خواندن نیست، ممکن است دچار
خودفریبی شود.
فضاسازی ذهنی، گریز از دقیقه‌ی ۹۰
دوستی داشتم که دائم غرق در تفکر بود. هر وقت و هر کجا او را می‌دیدیم،
اشتغال فکری او کاملا مشهود بود. اگرچه هیچ‌گاه دچار ضعف درسی نمی‌شد ولی
اغلب آموزگاران اطمینان داشتند که او دچار مشکل روحی است. دبیر ریاضی برای
حل این مشکل پیش‌قدم شد. به‌عنوان گام نخست از او پرسید: «فلانی دائم
مشغولی! چه‌چیز فکر تو را تا این اندازه اشغال کرده است؟» پاسخ دوستم در
عین کوتاهی، کاملا رسا بود. او گفت: «در ذهن صفحه‌ی شطرنج را می‌چینم و
روش‌های گوناگون برنده شدن را محاسبه می‌کنم.» او به‌زودی قهرمان مسابقات
شطرنج جوانان شد.
درس‌خواندن، آزمون دادن، موفقیت در کنکور و ورود به دانشگاه و رشته‌ی دلخواه، چه میزان از فضای ذهنی شما را به خود اختصاص داده است؟ زمانی می‌توانید ادعا کنید کاری که انجام می‌دهید، برای شما مهم است که قسمت عمده‌ای از فضای ذهنی شما را اشغال کرده باشد. کسی که درس می‌خواند اما به فکر درس‌خواندن نیست، درواقع کار خود را جدی نگرفته است. شما اگر برای کنکور درس می‌خوانید، کنکور چه حجمی از اشتغالات ذهنی شما را –به‌صورت واقعی و نه کاذب- به خود اختصاص داده است؟ ساده‌تر این‌که چه‌قدر کنکوری فکر می‌کنید، چه‌قدر جو کنکور شما را گرفته است؟ اغلب دانش‌آموزان بیش‌تر شعار می‌دهند و به دلایل خودآگا ه و ناخودآگاه، کنکور اصلی‌ترین مشغله‌ی ذهنی آنان نیست. وقتی مشغول مطالعه هستید، از خود بپرسید:
– چه‌قدر مجذوب مطالعه می‌شوم؟
– چه‌قدر دچار حواس‌پرتی می‌شوم؟
– مطالعه‌ام چه‌قدر هوشیارانه است؟
– حاشیه‌های غیردرسی‌ام تا چه اندازه مهم هستند؟
– آیا هنگام مطالعه، زود خسته می‌شوم؟
– چه‌قدر در برنامه‌های خود جدی هستم؟
– درس‌خواندن را چگونه می‌بینم؟ برایم آزاردهنده است یا از درس‌خوندن لذت می‌برم؟
– کنکور را چگونه می‌بینم؟ مجبور هستم در کنکور شرکت کنم یا برای ورود به مرحله‌ای دیگر از تحصیل و زندگی باید آن را پشت‌سر بگذارم؟
گروهی از دانش‌آموزان وقتی به فضای آزمون نزدیک می‌شوند، حساسیت موضوع را
درک می‌کنند و در فضای آن قرار می‌گیرند، تازه متوجه حساسیت موضوع شده و
سعی می‌کنند خود را در فضای درس و آزمون قرار دهند. قرار دادن خود در فضای
ذهنی مناسب و دوری از مشغله‌ها و حاشیه‌های ذهنی، اجتناب‌ناپذیرترین کاری
است که هر دانش‌آموز کوشا باید انجام دهد.
گام‌های عملی,می‌خواهم موفق باشم
۱- از کارهای غیرمهم صرف‌نظر کنید.
۲- کارها را اولویت‌بندی کنید.
۳- راهزنان وقت را بشناسید.
۴- راه‌های ایجاد وقت را یاد بگیرید.
راهزنان وقت:
۱- صحبت‌های کم‌اهمیت
۲- میهمانان ناخوانده
۳- مطالعه‌ی مطالب کم‌اهمیت و غیرضروری
۴- روش‌های غیرصحیح و عادات نادرست مطالعه
۵- تلفن‌های مزاحم و غیرضروری
۶- نداشتن انضباط کاری
۷- سستی و بی‌ارادگی در تصمیم‌گیری
۸- دوباره‌کاری
۹- ناتوانی در «نه» گفتن به خواسته‌های نابه‌جا
۱۰- نداشتن تمرکز حواس
۱۱- عادت امروز و فردا کردن
۱۲- ترس از شکست
راه‌های ایجاد وقت:
۱- زنده کردن وقت‌های مرده
۲- تنظیم کردن وقت خواب
۳- انجام برخی کارهای متناسب به‌طور هم‌زمان
۴- کنترل بیش‌تر روی وقت تفریح
۵- نه گفتن به درخواست‌های غیرمهم
۶- به تاخیر انداختن کارهای کم‌اهمیت‌تر
مطالعه‌کننده‌ی خوب کسی است که:
۱- نکات اصلی مطلب را بگیرد.
۲- فعال باشد نه منفعل.
۳- در مورد آن‌چه می‌خواند، فکر کند.
۴- روی مطلب مورد مطالعه تمرکز کند.
۵- موضوعات مرتبط را به خاطر بیاورد.
۶- آن‌چه را می‌خواند، با زندگی شخصی خود مرتبط کند.
با استفاده از روش‌های زیر و تمرین بیش‌تر به‌زودی به نتیجه‌ی خوبی می‌رسید.
۱- در مورد موضوعی که قرار است بخوانید، فکر کنید.
الف) در مورد این موضوع چه می‌دانم؟
ب) چه چیزی می‌خواهم یاد بگیرم؟
ج) بعد از خواندن، چه چیزی یاد گرفته‌ام؟
۲- ابتدا بخشی را که می‌خواهید بخوانید، سریع نگاه کنید.
الف) چه مطلبی به نظرتان آشناست؟
ب) چه چیزهایی به نظرتان تازگی دارد؟
ج) درک کلی شما از موضوع چیست؟
۳- این‌بار مطالب را به‌دقت بخوانید و از نکات مهم یادداشت بردارید.
الف) یادداشت‌برداری‌ها در زمان دوره به شما کمک می‌کنند.
ب) مطالبی را که کاملا متوجه نشده‌اید، دوباره بخوانید.
ج) راه‌های کسب اطلاع بیش‌تر در مورد موضوع مطالعاتی را بررسی کنید.
د) این موضوع با کدام‌یک از موضوعات درسی دیگر شما ارتباط دارد؟
۴- آن‌چه را که خوانده‌اید، دوره کنید.
الف) بعد از هر قسمت مطالبی را که خوانده‌اید، برای خود تکرار کنید.
ب) در پایان هر بخش، نکات مهم را مرور کنید.
ج) مطالبی را که خوانده‌اید، برای خود یا یکی از دوستان‌تان بیان کنید.
د) فواصل زمانی منظمی را برای دوره‌ی درسی تعیین نمایید.
