والدين همراه در کنار فرزندان موفق
يکي از مسايلي که در مطالعه و آمادگي داوطلبان کنکور نقش مهمي دارد، همکاري و همراهي والدين با اين عزيزان براي فراهم کردن شرايط زندگي است؛ به گونه‌اي که دانش‌آموز، فرصت کافي براي مطالعه و استراحت داشته باشد. همچنين فراهم کردن محيطي امن، همراه با آرامش و ساير امکانات در حد توان براي فرزندان، از ديگر مواردي است که والدين مي‌توانند در ايجاد آن نقش داشته باشند.والدين بايد در مواقع بحراني و سخت، با فرزند کنکوري‌شان همدلي نمايند و فضاي مناسبي را ايجاد کنند تا آنان بتوانند خود را در آن فضا قرار داده و توانمندي‌هايشان را اثبات کنند. مهم‌ترين کاري که والدين مي‌توانند انجام دهند، همراه بودن است، و اين همراه بودن، مي‌تواند شامل موارد مختلفي شود که بسته به خواست داوطلبان و توان و امکانات والدين، متفاوت است.
از مهم‌ترين کارهايي که شما والدين عزيز در راستاي همدلي با فرزندان کنکوري‌تان مي‌توانيد انجام دهيد، مي‌توان به موارد زير اشاره کرد:
1- با فرزندانتان دوست باشيد
آيا تا به حال به اين موضوع دقت کرده‌ايد که فرزندان هر خانواده‌اي، دوستاني دارند که سعي مي‌کنند حرف‌هاي خود را با آنها در ميان بگذارند، با آنها درد دل کنند و براي حل مشکلاتشان از آنها کمک بخواهند؟ اين موضوع، بيشتر به آن دليل است که يا آنها والدين را براي طرح مشکلاتشان به اندازه دوستانشان قابل اعتماد نمي‌دانند و يا احساس مي‌کنند که روابط آنها با والدينشان به گونه‌اي نيست که بتوانند راحت، مشکلشان را با آنها در ميان بگذارند، و تصور مي‌کنند که در صورت طرح چنين مشکلاتي براي والدين، آنها عکس‌العمل خوبي از خودشان نشان نمي‌دهند يا به خاطر بروز مشکلات، بچه‌ها را سرزنش مي‌کنند. چنين شرايطي درباره کنکور هم صادق است. ممکن است که فرزند کنکوري شما در برنامه‌ريزي، نحوه مطالعه، ميزان مطالعه، نتيجه‌گيري از ميزان تلاش خود و … دچار مشکل شده باشد. در چنين شرايطي، وي به دنبال فردي است که براي حل مشکل يا تسکين خود از او کمک بگيرد، و معمولاً اگر فضا و کانون خانواده براي طرح مشکلش مناسب نباشد يا وي اين فضا را مناسب نبيند، از دوستانش کمک مي‌خواهد. گرچه اين افراد گاهي مي‌توانند راهنمايي‌هاي خوبي براي فرزندتان نيز داشته باشند، اما گاهي نيز ممکن است که فرزند شما نتواند نتيجه خوبي از اين دوستي‌ها و راهنمايي‌ها بگيرد.
ايجاد روابط دوستانه در ميان والدين و فرزندان، يکي از مهم‌ترين مسايل تربيتي است. درباره کنکوري‌ها اين روابط، به خاطر شرايط خاصي که آنها در آن به سر مي‌برند، مهم‌تر است؛ پس سعي کنيد براي اينکه فرزند شما از نتيجه تلاش خود در اين دوره، نتيجه خوبي بگيرد، حتماً روابط خوب و دوستانه‌اي را با او در پيش بگيريد و به وي نشان دهيد که دوستش داريد و رفتاري با او داشته باشيد که به وي القا کند که مانند يک دوست، و نه از موضع برتر و به عنوان بزرگ خانواده، خواهان پيشرفت او هستيد. ضمناً از نصيحت کردن پي در پي وي بپرهيزيد و اجازه دهيد تا او در کنار شما احساس آرامش کند.
حتي اگر تخصصي هم درباره مشکل وي نداريد، به او نشان دهيد که مانند يک دوست خوب و واقعي در کنار وي هستيد و حمايتش مي‌کنيد تا مشکلش برطرف شود. افرادي که بيشتر مورد محبت و تکريم واقع مي‌شوند، اميد بيشتري خواهند داشت؛ پس با ابراز عشق و محبت خود، اميد به موفقيت را در او تقويت کنيد.
2- محيط مناسبي را براي مطالعه فرزندانتان فراهم کنيد
بسياري از والدين تصور مي‌کنند که در زمان آمادگي براي کنکور، اين فقط فرزند کنکوري آنهاست که بايد تلاش کند و به نتيجه برسد و آنها هيچ نقشي در رسيدن فرزندشان به اين هدف ندارند؛ در صورتي که در طول زمان آمادگي براي کنکور، والدين هم بايد به نوعي کنکور را تجربه کنند. يکي از مهم‌ترين وظايف خانواده‌ها در اين مدت، آن است که محيط خانه را براي فرزند کنکوري خود به گونه‌اي آماده کنند که او بتواند به راحتي درس بخواند و از نظر سر و صدا، رفت و آمد مهمانان، مکالمه‌هاي تلفني و … مشکلي نداشته باشد.
براي اين منظور، شما والدين عزيز مي‌توانيد از ساير اعضاي خانواده نيز کمک بگيريد و فضاي شاد و مهربانانه‌اي را در خانه فراهم کنيد. اگر فرزند شما شاهد رابطه گرم و محبت‌آميز افراد خانواده با يکديگر باشد، قطعاً تمرکز و آرامش بيشتري خواهد داشت و بهتر درس مي‌خواند. از طرح مسايل اختلاف برانگيز و درگيري‌هاي لفظي و رفتاري با اعضاي خانواده، جداً خودداري کنيد و مسايل و مشکلات خانوادگي، اقتصادي و اجتماعي را در ايام کنکور، وارد فضاي خانواده‌تان نکنيد؛ چون آرامش و تمرکز فرزندتان را از بين مي‌برد.
در زماني که فرزند شما مشغول مطالعه است، سر و صدا و تماشاي برنامه‌هاي تلويزيوني را به حداقل برسانيد و به نزديکان و دوستان خود به روشني و راحتي بگوييد که به دليل کنکوري بودن فرزندتان، پذيرايي و ديد و بازديدهايتان را به حداقل رسانده‌ايد.
ضمناً مکالمه‌هاي تلفني خود را محدود به زمان‌هايي بکنيد که فرزند شما در خانه نيست، و برنامه‌هاي تفريحي‌تان را، حتي اگر فرزند کنکوري‌تان اصرار دارد که مي‌توانيد به اين برنامه بپردازيد، به زماني موکول کنيد که او نيز بتواند در آن شرکت کند و کمي از تنش و استرس کنکور در خود، بکاهد.
نکته ديگري که شما والدين عزيز بايد حتماً به آن توجه داشته باشيد، اين است که به تغذيه فرزند کنکوري خود، بيش از گذشته اهميت دهيد. منظور ما از يادآوري اين سخن، آن نيست که غذاهاي گران و پرهزينه‌اي را براي وي فراهم کنيد؛ بلکه غرضمان آن است که در تغذيه روزانه او حتماً مواردي را بگنجانيد که در يادگيري بهتر وي و کاهش استرس و اضطرابش کمک مي‌کند؛ البته گاهي نيز با مهيا نمودن غذاهاي مورد علاقه او، نشان دهيد که براي وي و زحمتي که مي‌کشد، ارزش قايل هستيد. موفقيت در کنکور را يک پيروزي خانوادگي تلقي کنيد و براي موفقيت عضو کنکوري خانواده‌تان از هيچ راهکاري دريغ نکنيد و همه امکانات را براي حصول به موفقيت او به کار بگيريد. اگر شما سعي کنيد که محيط منزل را براي آمادگي فرزند کنکوري‌تان به خوبي مهيا کنيد، وي نيز لطف شما را خواهد ديد و تلاش بيشتري براي موفقيت در آزمون سراسري خواهد کرد.
3- او را با ديگران مقايسه نکنيد
يکي از بدترين کارهايي که والدين مي‌توانند در مورد فرزند کنکوري خود انجام دهند، اين است که او را با يکي از کنکوري‌هاي فاميل يا دوست يا افرادي که در گذشته کنکور داده‌اند، مقايسه کنند. اين مقايسه مي‌تواند به شدت براي وي آسيب‌ر‌سان باشد؛ چرا که فرزند شما به خاطر به سر بردن در مراحل مختلف آمادگي براي کنکور، استرس و نگراني خاصي را پشت سر مي‌گذراند و اين کار شما و آوردن مصداق‌هاي مختلف، باعث مي‌شود تا او بيشتر احساس نگراني و استرس کند؛ در حالي که استرس زياد باعث کاهش ميزان فعاليت و نتيجه‌گيري وي مي‌شود؛ به علاوه، ممکن است افرادي که شما آنها را با فرزند کنکوري خود مقايسه مي‌کنيد، واقعاً آن طور مطالعه نکرده باشند که شما در موردشان صحبت مي‌کنيد؛ زيرا نتيجه نهايي، پس از کنکور مشخص مي‌شود، نه طبق فرض‌ها و سخنان اطرافيان!
موضوع ديگري که بايد به خاطر داشته باشيد، اين است که سبک و نوع مطالعه، ميزان يادگيري، نوع برنامه‌ريزي، ميزان مطالعه و … هر داوطلبي با داوطلب ديگر فرق مي‌کند. ممکن است که فرزند شما با يک بار مطالعه يک درس، به خوبي آن را ياد بگيرد، يا در درس يا دروسي استعداد داشته و در برخي از دروس ديگر احتياج به مطالعه بيشتر داشته باشد؛ پس تلاش کنيد تا به جاي اينکه با مقايسه فرزندتان با ديگران، باعث نگراني و استرس وي شويد، او را با خودش مقايسه کنيد و به خاطر درس‌هايي که مطالعه کرده و پيشرفتي که از زمان آمادگي کنکور تاکنون داشته است، تشويق کنيد و به وي نشان دهيد که زحمت و تلاشش را مي‌بينيد و براي آن ارزش قايل هستيد.
4- باعث استرس او نشويد
يکي از مسايلي که استرس را در داوطلبان کنکور بيشتر مي‌کند، نگراني‌هاي والدين است. والدين به خاطر نگراني‌هاي خود، کارهايي را انجام مي‌دهند که باعث استرس و اضطراب بيشتر کنکوري‌ها مي‌شود. جملاتي مانند: «درس خواندي؟ تست زدي؟ چند درصد زدي؟» و … بيشتر از اينکه تاثير مثبت داشته باشد، سبب ايجاد تنش و استرس در فرزند کنکوري آنها مي‌شود. همچنين بيان جملاتي نظير: «تو که هميشه در حال استراحتي»، «اين قدر تلويزيون تماشا نکن»، «بس است ديگر؛ از پشت کامپيوتر بلند شو» و مانند اينها، تاثير بسيار بدي روي ذهن يک داوطلب کنکور خواهد گذاشت؛ زيرا بايد قبل از هر چيز به اين موضوع توجه داشته باشيد که فرزند شما برنامه‌اي به منظور مطالعه و آمادگي در کنکور دارد و طبق آن برنامه در حال درس خواندن است، و اگر شما وي را در حال انجام کارهاي متفرقه مي‌بينيد، اين موارد، بخشي از برنامه استراحت اوست. حتي اگر مطمين باشيد که فرزند شما به اندازه ديگران تلاش نمي‌کند، اين کار شما و اين طرز صحبت کردن شما با وي، باعث مي‌شود تا او دچار استرس و اضطراب بيشتري بشود و نتواند تصميم درستي براي آماده شدن در کنکور بگيرد و برنامه‌ريزي مناسبي در اين زمينه داشته باشد.
تلاش کنيد تا به جاي استفاده از جملات توبيخي و جملاتي که باعث نااميدي و استرس او مي‌شود، از جملات انگيزشي و مثبت استفاده کنيد. انجام اين کار، نه تنها باعث مي‌شود تا از استرس فرزند کنکوري شما کم شود، بلکه باعث مي‌شود تا وي انگيزه و اعتماد به نفس خوبي پيدا کرده و با جديت مشغول مطالعه شود. به ياد داشته باشيد که خانواده‌ها، بيشترين نقش را براي افزايش تمرکز، انرژي و روحيه داوطلبان دارند؛ بنابراين، به کارهاي مثبت و خوب و مطالعه فرزندتان توجه نشان دهيد و از او قدرداني کنيد، تا انرژي‌اش بيشتر شود. بر زبان آوردن جملاتي نظير:
«واقعاً خسته نباشي»، «اراده‌‌ات براي درس خواندن، تحسين‌‌بر‌انگيز است» و … تاثير بسياري در بالا بردن روحيه داوطلب کنکوري دارد. زماني‌که داوطلب کنکور تصور مي‌کند که از نگاه والدينش فردي فعال، درسخوان، باهوش و تواناست، آرامشي وصف نشدني به وي دست مي‌دهد که جلوي بروز بسياري از اضطراب‌‌ها و استرس‌ها را در او مي‌گيرد. ضريب موفقيت هر داوطلب، برابر است با ضريب اعتماد به نفس وي؛ بنابراين، خانواده‌ها با انجام يک رفتار مناسب و گفتن کلام‌هاي اميدبخش خود، تا مي‌توانند، بايد حس خودباوري و احساس شايستگي و تفکر مثبت داوطلب کنکور را تقويت کنند
.
5- انتظارات خود را تعديل کنيد
همه والدين آرزو دارند که فرزندشان در مساله ادامه تحصيل و ساير امور زندگي، فرد موفق و پيروزي باشد؛ اما اين آرزو نبايد باعث شود تا شکافي بين شما و فرزندتان به خاطر توانايي‌هاي او به وجود آيد. به اين موضوع توجه داشته باشيد که هر فردي در زمينه‌اي خاص استعداد دارد و نبايد شما از وي توقع داشته باشيد که طبق ميل شما عمل کند و آنچه شما مي‌خواهيد، همان بشود. انتظارات بيش از حد داشتن از فرزندان در انتخاب رشته‌هاي تحصيلي يا دانشگاه‌هاي خاص، اگر خارج از توان او باشد، روحيه اميد را در وي تضعيف کرده و او را از موفقيت باز مي‌دارد، و در واقع، نه تنها وي را به چيزي که شما انتظار داريد نمي‌رساند، بلکه مانع ظاهر شدن او در حد توانايي‌هايش مي‌شود؛ پس به جاي اينکه هدف کنکور و آينده وي را مشخص کنيد، به او ايده بدهيد و راهنمايي‌اش کنيد تا طبق شناختي که از خود و استعدادهايش دارد، بتواند در سمت و سويي خاص حرکت کند. مطمين باشيد که اگر فرزندتان در کنکور، طبق ميل و استعدادهاي خودش پيش رود، حتماً در آينده فرد بسيار موفق و برجسته‌اي خواهد شد.
6- به او فرصت جبران بدهيد
همه ما در دنبال کردن اهداف و مسير زندگي خود، گاهي دچار اشتباه مي‌شويم. فرزند کنکوري شما نيز از اين امر مستثني نيست. اگر فکر مي‌کنيد که وي تا الان برنامه خوبي نداشته، به خوبي مطالعه نکرده يا در يادگيري بعضي از درس‌ها دچار مشکل بوده و کاري براي رفع اين مشکل انجام نداده است، به او فرصت جبران دهيد. اگر فرزند شما متوجه ضعف‌ها و مشکلات خود نشده است، با آرامش و در محيطي دوستانه، اشتباهات وي را گوشزد کنيد، و اگر خودش متوجه نقص‌ها و مشکلاتش شده است، اجازه ندهيد که احساس ياس و نااميدي کند؛ بلکه با واقع‌بيني، او را در برنامه‌ريزي براي رفع نقاط ضعفش ياري کنيد تا با انرژي بيشتري به کار خود ادامه دهد.
7- با او هماهنگ باشيد
برنامه درسي، خواب و استراحت عضو کنکوري خانواده اهميت زيادي دارد؛ پس سعي کنيد تا حد امکان، با او هماهنگ باشيد.
به همين خاطر، بعد از خوابيدن وي بيدار نمانيد و با روشن گذاشتن چراغ‌ها، تلويزيون و سر و صدا کردن، آرامش او را به هم نزنيد. بخشي از وقت خود را نيز به وي اختصاص دهيد و با او همراه باشيد. اگر وي فرصتي را براي استراحت در برنامه مطالعاتي خود در نظر گرفته است، سعي کنيد تا در صورت تمايل فرزند کنکوري‌تان، مدتي را هم با او بگذرانيد.
نکات زير نيز مي‌تواند به موفقيت بيشتر شما والدين در اين زمينه کمک کند:
- 1- ترس‌ها و نگراني‌هاي خود را با خداوند مهربان در ميان بگذاريد و از درياي پر مهر وي براي فرزندتان طلب موفقيت کنيد.
- 2- از تذکر مداوم به فرزندتان در مورد درس خواندن و عواقب درس نخواندن، پرهيز کنيد؛ چون تمايل او را به خواندن درس کمتر مي‌کند.
- 3- خطاها و اشتباهات فرزندتان را بزرگ نکنيد و با احترام و آرامش، وي را به جبران آن خطا تشويق کنيد.
- 4- اعتماد خود را به توانايي او براي جبران کاستي‌ها و بهتر شدن، با خوشحالي و شادي اعلام کنيد و از ابراز انتظارات خارج از توان فعلي وي، خودداري کنيد؛ چون موجب افزايش اضطراب او مي‌شود. 5- به احساسات دروني (ترس‌ها و نگراني‌ها و آرزوها و تمايلات) وي احترام بگذاريد و به درد دل‌هاي او توجه داشته باشيد. گوش مهربان و شنواي شما وي را آرام مي‌کند و به او انرژي مي‌دهد. 6- براي کمک به فرزندتان در امور درسي، آماده باشيد، و اگر درخواست کمک کرد، به وي کمک کنيد؛ اما در کار درسي او هرگز دخالت نکنيد.
- 7- هنگام کمک‌کردن به فرزندتان در درس‌ها، به توانايي‌هاي وي توجه کنيد و نقاط ضعف او را با مهرباني يادآوري کنيد و کمک کنيد که توانايي‌هايش را نشان دهد. 8- از برنامه درسي فرزندتان کاملاً مطلع باشيد.
- 9- در کمک‌رساني به فرزندتان، از بي‌حوصلگي و بد‌اخلاقي و جرّ و بحث و تحقير و سرزنش و منّت گذاشتن بر سر او، به شدت پرهيز کنيد.
- 10- با دبيران و مشاوران فرزندتان ارتباط مداوم داشته باشيد و از نظرات آنها در مورد وضعيت درسي و رفتاري وي، اطلاع دقيق به دست آوريد.
- 11- به جاي اصرار بر قبولي وي در کنکور و وارد کردن فشار روحي و استرس به فرزندتان، به روند فعاليت درسي و خلاقيت رفتاري او توجه کنيد.
- 12- آمال و آرزوهاي درسي و شغلي خودتان را متوجه فرزندتان نکنيد و براي او هدف خاصي را مشخص نسازيد.
- 13- در مواقع بحراني با فرزندتان همدلي کنيد.
- 14- فضاي مناسبي را که دانش‌آموز بتواند خودش را در آن فضا قرار دهد و توانمندي‌هايش را اثبات کند، براي وي ايجاد کنيد.
- 15- بنيه علمي فرزند دانش‌آموزتان را تقويت کنيد و در حدي که در توان داريد، نيازهاي کنکوري او را بر طرف سازيد.
- 16- گاهي يک خانواده، از نظر مالي در حدي نيست که بتواند فرزندش را به کلاس‌هاي کنکور بفرستد يا کتاب‌ها و وسايل کمک آموزشي مناسبي را برايش تهيه کند؛ در چنين مواقعي توصيه مي‌شود که توانمندي‌هاي فرزندتان را دريابيد و همان‌ها را تقويت نماييد و با همان امکانات کم، وي را ياري کنيد.
17- اگر از نظر مالي در مضيقه هستيد، به فرزندتان نشان دهيد که تمام سعي خود را براي موفقيت او انجام داده‌ايد؛ مثلاً به وي بگوييد: «خيلي متاسفم که نمي‌توانم از نظر مالي به تو کمک کنم. حالا که نمي‌توانم به کلاس‌هاي چند ميليوني کنکور بفرستمت، در عوض برايت CD کمک آموزشي تهيه مي‌کنم يا به کلاس تست‌زني مي‌فرستمت».
گفتن اين جملات به دانش‌آموز، نشان مي‌دهد که والدينش همه تلاششان را براي موفقيت وي انجام مي‌دهند؛ پس او نيز قوت قلب مي‌گيرد و تلاش خود را براي رسيدن به هدفش بيشتر خواهد کرد.
