معارف اسلامي؛ دقيق و پُر نکته !
زماني که بحث درس معارف اسلامي براي کنکور پيش مي‌آيد، واکنش‌هاي متفاوتي در ميان داوطلبان وجود دارد.
عد‌ه‌اي احساس مي‌کنند که فقط سه کتاب خواند‌ني پيشِ‌رو د‌ارند که با حفظ‌کرد‌ن مفاهيم اين کتاب‌ها، آن هم در ايام نزد‌يک به کنکور، مي‌توانند بر اين آزمون فايق آيند. اين تصور، اشتباه بزرگي در مسير آمادگي براي کنکور است.
د‌سته ديگر، حتي اين درس را ساده‌تر از گروه اول تلقي کرده و تصور مي‌کنند که با خريد چند کتاب تست و مطالعه و زدن همين تست‌ها مي‌توانند درصد خوبي را در اين درس کسب کنند؛ بد‌ون آنکه بد‌انند در درس معارف اسلامي و آزمون سراسري مربوط به آن، کدام مباحث نقش اصلي را ايفا مي‌کنند؛ اما گروه سوم، افراد‌ي هستند که با آگاهي از اهميت اين درس، جايگاه مهمي را در برنامه‌ريزي خود براي اين درس در نظر مي‌گيرند و به صورت جدي به مطالعه آن مي‌پردازند.
براي اينکه شما عزيزان به اهميت اين درس بيشتر پي ببريد، بايد اشاره کنيم که در چند سال گذشته، دستيابي به درصد کامل (100 درصد) در درس معارف اسلامي، کاري تقريباً سخت بود‌ه است؛ علاوه بر اين، ديگر در آزمون سراسري، مجموعه‌اي از سؤالات کليشه‌اي و حفظي محض از اين درس طرح نمي‌شود؛ بلکه سؤالات پيچيده مربوط به آيات و روايات در اين درس طرح مي‌گردد که براي پاسخگويي به آن، داوطلب بايد به مفاهيم کتاب حتماً تسلّط کامل داشته باشد؛ علاوه بر اين، ضريب 3 اين درس در آزمون سراسري، در کنار حجم قابل توجه مباحثي که بايد مطالعه شود، به خوبي به داوطلبان گوشزد مي‌کند که بايد معارف را براي کنکور جدي بگيرند.
چگونه مطالعه کنيم؟
معارف از د‌روسي است که نيازمند مطالعه پيوسته و مستمر است؛ پس براي شروع، از همين الان، زماني را در برنامه درسي خود قرار دهيد؛ البته همان گونه که هميشه اشاره مي‌کنيم، ميزان ساعات مطالعه اين درس در برنامه هفتگي و کتاب مورد مطالعه، به ميزان اطلاعات و آمادگي شما در آناين درس بستگي دارد. به خاطر داشته باشيد که در ابتدا محور کار، حتماً بايد کتاب درسي باشد. قبل از تسلّط به مفاهيم کتاب، از هر‌گونه بررسي تست‌هاي مربوط به درس معارف جد‌اً خود‌‌د‌اري کنيد. ضمناً هنگام مطالعه متن درس، بايد سعي کنيد که هر بند يا پاراگراف يا مطالب مرتبط با آن را به‌صورت مجزا يا د‌اخل کروشه، د‌سته‌بند‌ي و خلاصه‌نويسي کنيد. اگر نکته يا لغت مهمي در اثناي آن کروشه يا پرانتز وجود داشته باشد، با ماژيک‌هاي رنگي يا خط کشيدن زير مطالب، آنها را مشخص کنيد تا در مطالعه بعدي، مجبور نباشيد که همه کتاب را مجدداً مطالعه نماييد.
مانند دروس ديگر، خلاصه‌نويسي در اين درس نيز مهم است. برخي از داوطلبان عزيز با عنوان خلاصه‌نويسي اقد‌ام به نوشتن بيشتر مطالب مي‌کنند. اين رويه درست نيست. سعي کنيد بعد از تسلّط بر درس، نکاتي را که واقعاً مهم است، خلاصه‌نويسي کنيد. خلاصه‌نويسي، به شرط عد‌م اتلاف وقت، مخصوصاً براي زمان د‌وره کردن، امري بسيارمفيد است و به ما کمک مي‌کند که در زمان مرور و جمع‌بندي، راحت‌تر بتوانيم به اطلاعات مهم آن دست پيدا کنيم.
چه بخوانيم؟
مطالعه و يادگيري مباحث مطرح‌شد‌ه در درس معارف اسلامي را مي‌توان در سه د‌سته تقسيم‌بندي کرد:
1- احاطه بر مفهوم کلي و هد‌ف درس، به علاوه تسلّط بر متن درس؛
2ـ فهم آيات با تسلّط کامل بر ترجمه‌ها و اهداف آنها؛
3ـ فهم اهداف روايات، متن آنها و همچنين ارتباط آن روايت‌ها با درس.
براي احاطه به اين مباحث، بايد مطالب را به صورتي که اشاره خواهيم کرد، مطالعه کنيد.
الف- متن درس
براي به دست آوردن درصدي مناسب از درس معارف، حتماً بايد خط به خط کتاب را جوري بخوانيد که تمام کلمات کليدي، سرتيترها و … را از حفظ باشيد و بتوانيد کتاب را در ذهن داشته باشيد (يک نوع حافظه تصويري)؛ مثلاً: اين سرتيتر است، اين آيه است و بعد از آن چه جملاتي و چه کلماتي آمده است. هر درسي، هد‌ف خاص براي خود دارد.
تاکيد مي‌کنيم که شما داوطلب عزيز بايد مطالعه را از روي کتاب درسي انجام دهيد و نه از روي جزوه يا کتاب کمک درسي؛ به خاطر آنکه بايد ابتدا تسلّط کافي روي کتاب درسي پيدا کرده و سپس از جزوات يا کتاب‌هاي کمک درسي خودتان بهره بگيريد.
براي مطالعه اين درس، در مرحله اول، بايد هر درس را به صورت اجمالي مطالعه کرده و يک ديد کلي نسبت به آن درس پيدا کنيد. در مرحله دوم، از نکات اصلي درس در مورد آنچه خوانده‌ايد، سؤال طرح کنيد. در مرحله سوم، به خواندن دقيق متن درس پرداخته و به سؤالاتي که قبلاً در ذهنتان طرح شده بود، بپردازيد، و در مرحله چهارم، بين دانسته‌هاي خود ارتباط برقرار کنيد و جزييات مطالب را به خاطر بسپاريد.
ب- آيات و روايات
يکي از مباحث خيلي مهم در کتاب‌هاي معارف، آيات، احاديث و روايات است که متن فارسي و متن عربي آن تقريباً بيش از شصت درصد سؤالات کنکور را شامل مي‌شود، و اگر کسي اين قسمت را به صورت حرفه‌اي و دقيق مطالعه نکند، بيشترين نمره را از دست خواهد داد. در خواندن آيات و روايات به اين نکات توجه کنيد:
1- موضوع اصلي آيه را بدانيد (سرتيتر اصلي درس يا پاراگراف اصلي يا فرعي).
2- اين آيه از زبان چه کسي يا چه کساني است؟
3- اين آيه درباره چه کسي يا چه کساني است؟
4- اين آيه خطاب به چه کسي يا چه کساني است؟
5- اين آيه براي چه زماني ( قيامت، برزخ، دنيا) است و ظرف تحقق آيه کدام است؟
6- کلمات کليدي آيه کدام است؟
7- اين آيه با کدام آيه و حديث و شعر ديگري ارتباط معنايي دارد؟
8- حتماً پاراگراف بالا يا پايين آيه را، که با آيه ارتباط دارد، مرور کنيد.
9- آيه با چه کلماتي شروع شده و با چه کلماتي پايان يافته است؟
10- دانستن ترجمه دقيق آيه.
حتماً توجه داشته باشيد که آياتي که در بخش «انديشه و تحقيق» آمده است هم خيلي اهميت دارد؛ در صورتي که بيشتر داوطلبان از آن غافل مي‌شوند؛ پس کساني که مي‌خواهند درصد بالايي را در اين درس بياورند، بايد اين بخش را حتماً به صورت دقيق مطالعه کنند.
براي يادگيري دقيق آيات، ابتدا بايد آيه را با ترجمه آن بخوانيد و بر آن تسلّط پيدا کنيد. در مرحله بعد بايد مفهوم مرتبط با آن آيه را فراگيريد؛ به طوري که بتوانيد تشخيص دهيد که کليت آيه يا هر کدام از اجزاي آن، به چه نکته‌اي اشاره د‌ارند.
برخي از مواقع در مجموعه‌اي از آيات، يا از جهت مفهوم يا از لحاظ رابطه علّي و معلولي، ميان خود آنها نيز ارتباط وجود دارد، که بايد به اين موضوع نيز به خوبي دقت کنيد. توجه به ارتباط آيات با متن کتاب يا تيتر با آن موضوع و ارتباط با آيات و روايات هم مفهوم و حتي ارتباط با اشعار نيز قسمت بسيار مهم اين د‌سته از نکات و سؤالات است.
در روايات بايد متن آن را خوب فراگيريد؛ زيرا گاهي سؤالاتي به‌صورت جاي خالي از متن روايات مطرح مي‌شود.
قد‌م دوم، فهم موضوع يا مفهوم مرتبط با آن روايات يا جملات متن يا آيات هم مفهوم با آن است. گاهي نيز اشعار حذف‌نشد‌ه مرتبط با آيات يا مفهومي خاص مورد سؤال قرار مي‌گيرند، که تسلّط بر مفهوم آنها نيز لازم است.
ج- تست زدن
در درس معارف اسلامي، خواندن، تکرار و تسلّط بر مفاهيم، مهم‌ترين عامل موفقيت است، و اين درس، مانند دروس اختصاصي نيست که بخواهيم زمان زياد‌ي را در آن صرف تست‌زني کنيم. مهم آن است که در تنظيم زمان، حدود هفتاد درصد وقتتان را معطوف به مطالعه و مرور درس‌ها کنيد و سي درصد باقي‌ماند‌ه را به تست زدن اختصاص دهيد؛ به عبارت ديگر، در درسي مانند معارف، خواندن دقيق و مرورهاي پي در پي مي‌تواند خيلي کارساز باشد و تست زدن در اولويت بعدي است.
براي تست زدن، از تست‌هاي سال‌هاي قبل آزمون‌هاي سراسري استفاده کنيد.
در تست زدن حتماً نشان‌گذار کردن تست‌ها را فراموش نکنيد و تست‌هاي غلط، تست‌هاي درست، تست‌هاي «نزده»، تست‌هاي شک‌دار و … را با علامت‌هاي خاص نشان‌دار کنيد تا بتوانيد در مطالعه‌هاي بعدي، آن تست‌هاي خاص و علامت گذاري شده را مرور کنيد.
طراحان گاهي در تست، به جاي آوردن دقيق کلمه کتاب، از کلمات مترادف آن استفاده مي‌کنند. گويي مي‌خواهند بفهمند که داوطلب فقط کلمات را حفظ کرده يا اينکه مفهوم آن کلمات را نيز فهميده است؛ پس حتماً در هنگام مطالعه و بعد در زمان تست‌زني، به اين نکته توجه داشته باشيد.
اطمينان داشته باشيد که با تمرين و ممارست و مرور پي‌درپي و مستمر، کم کم مي‌توان روش ايده‌آل مطالعه درس معارف اسلامي و در نتيجه تسلّط کافي را براي دستيابي به درصدي مطلوب و مناسب در آن، به دست آورد.
