راهي براي رسيدن به پاسخ صحيح
اولين روز سال تحصيلي، وقتي که وارد کلاس مي‌شوم*، به دانش‌آموزان اطمينان خاطر مي‌دهم که اگر طبق برنامه من پيش بروند، حتماً در درس من، نتيجه مطلوبي را در آزمون سراسري کسب مي‌کنند. عده‌اي باور نمي‌کنند، عده‌اي دل به درس نمي‌دهند و حوصلة تلاشي پي‌گير و مداوم را ندارند، و عده‌اي نيز با برنامه کلاس جلو مي‌آيند و در درسي که بيشتر داوطلبان رتبه خوبي کسب نمي‌کنند، نتيجه خيلي خوبي مي‌گيرند. امسال نيز به روال هر ساله، همين اميد را به دانش‌آموزان دادم و از آنها خواستم که تنبلي را کنار بگذارند و اين يک سال را با جديت تمام درس بخوانند.
چندي پيش، يکي از دانش‌آموزان با گله‌مندي گفت: خانم ! شما گفتيد که اگر کسي طبق برنامه من عمل کند، حتماً پيشرفت مي‌کند؛ پس چرا من پيشرفت نکردم؟!
پرسيدم: درست مطابق برنامه من عمل مي‌کني؟
با لحني شاکي گفت: بله، اما پيشرفتي نداشتم!
بار ديگر پرسيدم: يعني مطمين باشم که گام به گام با کلاس جلو مي‌آيي؟!
با اطمينان گفت: بله، برنامه درسي‌ام مطابق آنچه شما مي‌گوييد است؛ فقط ….
– فقط چي؟
– فقط در آزمون‌ها هول مي‌شوم و سؤال را خوب نمي‌خوانم. گاهي اوقات هم همه گزينه‌ها را نمي‌خوانم؛ يعني وقتي مطمين هستم که گزينه اول درست است، مابقي گزينه‌ها را نمي‌خوانم!
با دهاني باز از تعجب، مانده بودم که چه بگويم. او اولين و مهم‌ترين گام براي پاسخگويي به سؤال‌هاي تستي را ناديده گرفته بود و انتظار داشت که در آزمون سراسري نيز موفق شود !
خاطره‌اي که گفتم، به دور از اغراق و بزرگ نمايي است. متاسفانه تعداد قابل توجهي از دانش‌آموزان، به اين نکته توجه ندارند که نيمي از پاسخ، در مطالعه دقيق سؤال و گزينه‌هاست، و نيمي ديگر در دانشي نهفته است که دانش‌آموز بايد داشته باشد.
آنها در هنگام خواندن سؤالات به کلمات کليدي آنها مانند: «بجز»، «همه»، «بيشتر»، «کمتر»، «اکثر مواقع»، «هيچ يک»، «هميشه»، «هرگز»، «بزرگترين»، «کوچکترين»، «معناي مقابل» توجه نمي‌کنند؛ در حالي که لازم است با مداد، زير اين نکات کليدي يا مثبت و منفي بودن فعل سؤال‌ها را خط بکشيد تا توجه‌تان به اين واژه‌هاي کليدي بيشتر جلب شود؛ حتي گاهي از اوقات، سؤال منفي در منفي است؛ براي مثال، گفته مي‌شود «همه گزينه‌ها بجز … اين گونه نيست». بي‌شک، اگر اين قبيل از سؤال‌ها را با دقت مطالعه نکنيد، گزينه صحيح را نمي‌توانيد انتخاب کنيد.
بايد توجه داشت که سؤال‌هاي آزمون سراسري به سمت مفهومي شدن و دقيق‌تر شدن پيش مي‌روند و از کليشه‌اي بودن خارج شده‌اند؛ حتي صورت سؤال‌ها نيز، در مقايسه با گذشته، متفاوت شده است. اين امر، به خصوص در درس‌هايي مثل معارف اسلامي، ادبيات فارسي و زيست شناسي، به وضوح ديده مي‌شود. در صورتي که فهميدن صورت سؤال براي شما دشوار باشد، سعي کنيد که ابتدا سؤال را به صورت ساده براي خودتان بيان کنيد و ببينيد که سؤال از شما چه مي‌خواهد و سپس به پاسخ دادن آن بپردازيد.
درست است که داشتن سرعت در زمان تست‌زني، امري بسيار مهم است و بايد يک داوطلب براي بالارفتن سرعتش در هنگام تست‌زني، وقت بگذارد، اما نبايد دقت را فداي سرعت کرد و بدون مطالعه دقيق سؤال و گزينه‌ها، به فکر پاسخگويي به آن بود. وقتي شما به خاطر ترس از کمبود وقت، سؤالات را به طور سطحي بخوانيد و سريع جواب دهيد، نه تنها نمره مثبت نمي‌گيريد، بلکه به دليل کسب نمره منفي، دچار ضرر نيز مي‌شويد.
نکته ديگر اين است که در آزمون‌هاي چهار گزينه‌اي، معمولاً دو گزينه شباهت زيادي به هم دارند؛ پس نبايد با خواندن اولين گزينه، آن را صحيح دانست و از خواندن سه گزينه ديگر خودداري کرد.
توجه داشته باشيد که چهار گزينه را حتماً به طور کامل و دقيق بخوانيد و با مقايسه آنها با يکديگر، صحيح‌ترين گزينه را انتخاب کنيد؛ يعني، حتي اگر مطمين هستيد که گزينه اول صحيح است، حتماً تمام گزينه‌ها را مطالعه کنيد؛ چون گاه بين گزينه‌ها، گزينه صحيح و صحيح‌تر هم وجود دارد؛ يعني، در عين حال که مي‌شود (به طور مثال) گزينه يک صحيح باشد، اما گزينه ديگر، پاسخ جامع‌تر و دقيق‌تري به سؤال داده و جواب مورد نظر طراح سؤال نيز همان پاسخ است.
در برخي از درس‌ها، مثل اقتصاد يا زيست‌شناسي، يک سؤال داراي چند بخش است و گاه براي مثال، فعل قسمت “الف” منفي و فعل قسمت “ب” مثبت است؛ بنابراين، لازم است که هر بخش را به دقت مطالعه کرد و صرفاً بر اساس فعل قسمت اول، به ساير بخش‌هاي يک سؤال پاسخ نداد.
همچنين گاه برخي از سؤال‌ها، به جاي يک جاي خالي، چند جاي خالي دارند؛ در اين‌گونه مواقع، داوطلب لازم است که به تعداد جاهاي خالي توجه داشته باشد و ببيند که چند نقطه مبهم در سؤال مورد نظرش وجود دارد.
* توجه شود که سخن از حضور در کلاس و مدرسه در اين گفتار و ساير گفتارهاي مشابه، بهانه‌اي است براي ورود به موضوع اصلي مورد بحث، و بديهي است که حضور دايم دانش‌آموزان در مدارس و کلاس‌هاي درسي، منوط به از بين رفتن شيوع و گسترش ويروس کرونا يا بهبود شرايط جامعه از لحاظ بهداشتي است.
