دلم مي‌خواهد تمرکز کنم، اما نمي‌توانم
«دلم مي‌خواهد تمرکز کنم، اما نمي‌توانم.» اگر صادق باشيم، اکثر ما چنين جمله‌اي را حداقل در دل خود گفته‌ايم؛ زيرا اکثر ما شرايطي برايمان پيش آمده که با وجود تمايل به تمرکز و دقت روي کاري، نتوانسته‌ايم تمرکز لازم را داشته باشيم و به قول معروف حواسمان پرت شده است. بايد بدانيم که اين اتفاق معمولاً زماني رخ مي‌دهد که ذهن ما براي متمرکز شدن آموزش نديده باشد؛ در نتيجه، هنگام انجام برخي از کارها، به ويژه مطالعه دروس، به درستي نمي‌توانيم فکر خود را براي مطالعه متمرکز کنيم.
در واقع، همان طور که ما اگر از عضلات دست يا پايمان استفاده نکنيم، به مرور توانايي آنها را از دست خواهيم داد، در رابطه با تمرکز و توجه نيز همين موضوع صادق است، و اگر ما تمرين ذهني لازم را انجام ندهيم، تمرکز و توجه، همانند يک عضله ذهني، توانايي خود را از دست مي‌دهد. به نظر مي‌رسد که دنياي ديجيتالي و پيچيده اطراف ما سبب شده است که از اين عضله ذهني به ندرت استفاده شود. امروزه زمان زيادي از مردم، صرف مشاهده شبکه‌هاي اجتماعي، ديدن يا شنيدن اخبار و وب گردي مي‌شود؛ از اين‌رو، مردم به انجام کارهايي رو آورده‌اند که نياز به تمرکز کمي دارد. بسياري از عادت‌هاي روزانه ما اصلاً نياز به تمرکز خاصي ندارد و به همين دليل، هنگامي‌که نياز به عضله تمرکز پيدا مي‌کنيم، آن را فاقد توانايي لازم مي‌بينيم. ما در طول سال به ندرت از اين عضله استفاده مي‌کنيم و موقع نياز هم توقع داريم که همچنان قوي و پرقدرت در خدمت ما باشد. اگر ما حداقل روزي 10 دقيقه از زمان خود را براي ورزيده کردن اين عضله کنار نگذاريم، نمي‌توانيم انتظار ورزيده شدن آن را داشته باشيم.
راه کارهايي براي بهبود تمرکز
* يکي از کتاب‌هاي درسي خود را انتخاب کنيد و يک صفحه از آن را در نظر بگيريد و تعداد کلمات موجود در هر پاراگراف را بشماريد. يک بار ديگر اين کار را تکرار کنيد تا مطمين شويد که شمارش را درست انجام داده‌ايد. در آغاز کار با يک پاراگراف آغاز کنيد و هنگامي‌که اين تمرين براي شما آسان‌تر شد، تمام کلمات يک صفحه را بشماريد. شمارش را به طور ذهني و با حرکات چشم‌هايتان انجام دهيد.
* تمام توجه خود را بر موضوعي همانند: شمع، سنگ، تنفس خودتان متمرکز کنيد. شما مي‌توانيد بر هر جسمي به صورت دلخواه نگاه کنيد و تمام توجهتان درگير آن جسم باشد. تا اينجا تلاش شما قابل ستايش است. مرحله بعدي اين است که به محض آگاه شدن از منحرف شدن ذهنتان، دوباره تمام تمرکز و توجه خود را به جسم مورد نظر برگردانيد. دوباره ممکن است که ذهنتان پس از گذشت مدت زماني منحرف شود. هيچ مشکلي وجود ندارد؛ فقط دوباره به موضوع مورد نظر خود برگرديد. اين کار را بارها و بارها تکرار کنيد تا عضله تمرکز و توجهتان تقويت شود. شما ممکن است در ۱۰ دقيقه مجبور شويد که ۱۰۰ بار ذهنتان را روي جسم مورد نظر متمرکز کنيد و دوباره فکرتان منحرف شود. هيچ اشکالي ندارد؛ عضله تمرکز مغزتان در حال تقويت است و شما بايد به آن زمان دهيد تا بهبود پيدا کنيد.
* شبيه تمرين قبل عمل کنيد؛ با اين اختلاف که اين بار چشمانتان بسته باشد. در ابتدا تمرين قبل را به مدت 5 دقيقه تکرار کنيد و بعد به انجام اين تمرين بپردازيد. چشمان خود را ببنديد و براي مثال اگر ميوه‌اي را در تمرين قبل نگاه مي‌کرديد، اکنون سعي کنيد که طعم، رنگ و بوي ميوه را نيز احساس و تصور کنيد و هر چه مي‌توانيد اين تصوير را در ذهن خود شفاف‌تر کنيد. اگر نتوانستيد اين کار را انجام دهيد، چشمان خود را باز کنيد، ميوه را نگاه کنيد و بعد تمرين را تکرار کنيد.
* روي يک صندلي راحت بنشيند و ببينيد که چقدر مي‌توانيد بدون حرکت بمانيد. انجام اين کار به آن آساني که فکر مي‌کنيد، نيست. شما مجبوريد که تمام توجهتان را به بي حرکت نشستن روي صندلي جلب کنيد. مراقب باشيد که هيچ يک از ماهيچه‌هاي بدنتان حرکت نکند.
ابتدا ممکن است تنها پنج دقيقه بتوانيد بدون حرکت بمانيد، ولي آرام آرام حتي مي‌توانيد به ۱۵ دقيقه در روز هم برسيد. خود را به زور روي صندلي نگه نداريد؛ زيرا بايد کاملاً احساس آرامش کنيد. هنگامي‌که بتوانيد روي بدن خود تسلط داشته باشيد، مي‌توانيد اميدوار باشيد که ذهنتان را هم رام مي‌کنيد.
* يکي از مواردي که سبب عدم تمرکز کافي در مطالعه مي‌شود، تمرکز روي موضوعات منفي است. گاهي يک موضوع منفي کوچک در صبح، کل روز ما را خراب مي‌کند. سعي کنيد که حداقل به مدت سه دقيقه افکار منفي خود را سرکوب کنيد. انجام اين کار، خيلي سخت به نظر مي‌رسد، ولي با تمرين منظم مي‌توانيد اين کار را انجام دهيد. با يک دقيقه آغاز کنيد و کم کم زمان را افزايش دهيد. سعي کنيد که بدون در نظر گرفتن فکر در ذهن خود براي چند دقيقه خالي بمانيد. اين تمرين، يکي از دشوارترين تمرينات براي تقويت تمرکز است.
سخن آخر
هنگامي‌که شروع به تمرين براي بهبود تمرکز يا توجه خود مي‌کنيد، به صورت ناگهاني احساس مي‌کنيد که به جاي حرکت رو به جلو، به عقب برگشته‌ايد. نگران اين موضوع نباشيد و به انجام تمرين‌هاي خودتان ادامه دهيد. مهم نيست که چه مقدار فکر به ذهنتان وارد مي‌شود و تمرکز شما را از بين مي‌برد؛ فقط به انجام تمرين‌هاي افزايش تمرکز ادامه دهيد.
آنچه که شما تجربه مي‌کنيد، تقريباً طبيعي است. ذهن در برابر کنترل شدن مقاومت مي‌کند و مي‌خواهد از يک فکر به فکر ديگر منحرف شود. ذهن هيچ گاه کنترل نشده است؛ بنابراين، در برابر کنترل شدن مقاومت مي‌کند. گاهي اوقات مقاومت ذهن به سرعت پديدار مي‌شود و گاهي اين مقاومت، پس از يک يا دو هفته پديد مي‌آيد؛ در نتيجه، شما احساس مي‌کنيد که هيچ پيشرفتي نکرده‌ايد.
همچنين ممکن است که شما انگيزه خود را از دست بدهيد؛ زيرا هيچ نتيجه‌اي نگرفته‌ايد؛ با اين حال، اگر تمرين‌ها را رها نکنيد، به زودي پيشرفت خواهيد کرد و انگيزه شما بر مي‌گردد و به تدريج، تمرکز بر هر چه مي‌خواهيد، براي شما آسان تر خواهد شد و حواس‌پرتي‌ها و اختلالات شما کمتر مي‌شوند.
با آرامش، تمرين‌هاي افزايش تمرکز را انجام دهيد و به تمرين‌ها ادامه دهيد؛ حتي اگر افکارتان قصد برهم زدن تمرکزتان را دارند. اگر بتوانيد دوباره تمرکزتان را به تمرين‌ها را برگردانيد و هر زمان که افکار مزاحم، تمرکز شما را از بين ببرد، اين کار را تکرار کنيد، شما ياد خواهيد گرفت که از افکار مزاحم چشم پوشي کنيد و به آنها اجازه ندهيد که تمرکز شما را از بين ببرند.
بیشتر بخوانید :
اگر به افکار مزاحم توجه کنيد، آنها قوي‌تر خواهند شد؛ اما اگر افکار مزاحم را ناديده بگريد و با آنها نجنگيد، ضعيف مي‌شوند و حتي شما را ترک مي‌کنند.
هر زمان که در تلاش براي متمرکز شدن بوديد و افکار مزاحم وارد ذهن شما شدند، توجهتان را به تمرين‌ها برگردانيد؛ در نهايت، اگر شما پافشاري کنيد، تمرکزتان و کنترل افکارتان افزايش مي‌يابد.
