«حذف کنکور»؛ شعاری جذاب اما ناممکن

کنکور قاعده‌ای است برای رقابت بر سر دسترسی به منبع محدودی به نام «امکانات آموزشی باکیفیت». بر این اساس تا زمانی که تعداد متقاضیان بیشتر از امکانات باشد، حذف آن ناممکن است اما امکان اصلاح آن فراهم است. تغییراتی نظیر «توجه به سابقه تحصیلی» نیز عملاً معادل «تقطیع» کنکور و توزیع آن در مقاطع تحصیلی پایین‌تر است و نه حذف آن.

به گزارش ایسکانیوز به نقل از عیارآنلاین، کنکور سال ۱۳۹۶ در حالی به سرانجام خود نزدیک می­شود که چالش کنکور همچنان پابرجاست. عده­‌ای آن را مانع تحقق اهداف تربیتی دوره آموزش عمومی می­دانند، برخی به جهت اضطراب آفرینی‌اش با آن مخالف‌اند، برخی چهارگزینه­‌ای بودنش را زیر سؤال می­برند، برخی با سنجش مقطعی­‌اش مخالف‌اند و الی‌آخر.

اغلب مخالفان کنکور شعاری واحد دارند؛ «حذف کنکور»! این عبارت، آرمان‌شهر بدون کنکوری را در ذهن شنونده ترسیم می‌کند که در آن همگان می­توانند هر رشته و هر دانشگاهی را برای تحصیل انتخاب کنند. شیرین و جذاب بودن تصویر نهفته در این شعار نیز به تکرار این عبارت در فضای رسانه­‌ای دامن می­زند. شاید بتوان گفت که امروزه حذف کنکور، مطالبه­‌ی مشترک و فراگیر دانش­‌آموزان، اولیا و بسیاری از کارشناسان و مدیران نظام آموزشی است.

اولین مواجهه منطقی با هر پیشنهاد و مطالبه‌­ای، پرسش از «امکان تحقق» آن است و این مورد نیز مستثنی نیست. بر این اساس اولین سؤال و شاید مهم‌ترین سؤال در مواجهه با مطالبه حذف کنکور این خواهد بود؛ آیا حذف کنکور یا تحقق آرمان‌شهر بدون کنکور ممکن است؟

پاسخ به پرسش کلیدی فوق درگرو درک ماهیت کنکور و چرایی وجود آن است. اینکه کنکور چیست و از کجا آمده است. کنکور قاعده­‌ای است برای رقابت بر سر دسترسی به منبع محدودی به نام «امکانات آموزشی باکیفیت». همان‌طور که تعداد صندلی­‌های سالن سینما محدود است و «اول بودن در خرید بلیط» سازوکاری برای اولویت­ب‌خشی به متقاضیانِ تماشای فیلم است، کنکور نیز سازوکاری برای اولویت­‌دهی به خیل افرادی است که به‌طور مثال متقاضی دریافت آموزش­‌های پزشکی هستند.

اگر از زاویه فوق به مقوله کنکور بنگریم، موضع­گیری در قبال «امکان حذف کنکور» سهل خواهد بود. با توجه به اینکه الف) همواره با سطوح متفاوتی از ارائه خدمات آموزشی مواجهیم و ب) حتی اگر سطح کیفی خدمات تا حد زیادی یکسان شود، کمیت خدمات قابل‌ارائه با محدودیت مواجه است، تا زمانی که تعداد متقاضیان بیشتر از تعداد صندلی­های باکیفیت دانشگاه باشد عملاً امکان حذف ماهیتی به نام کنکور وجود نخواهد داشت اما می­توان شیوه­ی آن را اصلاح نمود.

در مواجهه با چالش کنکور راهکارهایی نظیر «توجه به سابقه تحصیلی» نیز ارائه‌شده است که شاید در افواه از آن­ها به‌عنوان بدیل کنکور یاد شود. اگرچه همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد، با تغییرات این‌چنینی در سازوکار نظام پذیرش دانشگاه­‌ها می­توان مؤلفه‌هایی نظیر مقطعی بودن، چهار گزینه بودن و اضطراب آفرین بودن کنکور را تحت تأثیر قرارداد اما در نگاه کلان، این جنس از تغییرات عملاً معادل «تقطیع» کنکور و توزیع آن در مقاطع تحصیلی پایین­‌تر است و نه حذف کنکور. ضمن اینکه این تغییر، چالش­‌های اجرایی برگزاری کنکور را چندین برابر می­‌نماید که این امر نیز جای بررسی دقیق­‌تر کارشناسی دارد.

همچنین با تکیه‌بر فناوری اطلاعات نیز می­توان تحولی جدی در فرآیند آموزش رقم زد و از این رهگذر میزان تقاضا برای ورود به دانشگاه و به‌تبع آن میزان التهاب اجتماعی این رقابت را کاهش داد اما مجدداً چون بهره‌برداری از «امکانات آزمایشگاهی ویژه» و نیز بهره­مندی از مشاوره علمی «اساتید برجسته» همچنان منبع محدودی است، رقابت بر سر آن از بین نخواهد رفت و این یعنی همچنان کنکور ادامه خواهد داشت.

با توجه به توضیحات فوق به نظر می­رسد حذف ماهیت کنکور امری ناممکن است و رفع آسیب­‌های مدل کنونی آن از این مسیر ممکن نیست. بر این اساس، حتی اگر پذیرش این واقعیت با ذائقه­‌ی عمومیِ ما سازگار نیست، پیشنهاد می­شود حداقل برای مدتی، حذف کنکور به‌عنوان تنها راه­‌حل مواجهه با چالش کنکور معرفی نشده و حتی به‌صورت عامدانه نفی‌شده و به حاشیه رانده شود تا از این رهگذر، فضای فراخ­تری برای تأمل و ایده‌پردازی و ارائه راه­‌حل­‌های اصلاحی فراهم شود.