تقویت حافظه و کاهش فراموشی
اشتباهات رایج
۱. دانش آموزان همان گونه که درباره ی هوش و استعداد خود، قضاوت های نادرست و نابه جایی دارند، در مورد توانایی های حافظه و فراموشی نیز، دچار خطا می شوند. بعضی از فراموشی ها عادی هستند و به آن ها (فراموشی های ساده) می گویند.
۲. عده ای تصور می کنند که در مورد بعضی از درس ها، استعدادها و حافظه ی بهتر و در درس های دیگر وضع بدتری دارند. وضعیت شما در یک درس، بیش از آن که به هوش، استعداد و حافظه ارتباط داشته باشد به انگیزه هایتان وابسته است.
گاهی با این توجیه که هوش و استعداد، ذاتی است و شما به صورت ذاتی، از هوش و استعداد کافی در درس یا درس هایی برخوردار نیستند، از پذیرش واقعیت های انگیزشی طفره می روید.
۳. اشتباه دیگر در مورد حافظه، روی آوردن به پرآموزی، تکرار و چندباره خواندن است. بعضی ها تصور می کنند که با زیاد و پشت سر هم خواندن، به زور هم که شده، مطالب وارد حافظه می شوند. درس خواندن زورکی، حتی اگر زیاد هم باشد به جایی نمی رسد.
عملکرد انواع حافظه
روند یادگیری و به خاطر سپاری به سه مرحله اصلی: حافظه ی حسی، حافظه ی کوتاه مدت و حافظه ی بلند مدت تقسیم می شود.
ابتدا محرک های محیطی به وسیله ی گیرنده های حسی مختلف چون چشم، گوش، پوست و بینی دریافت می شوند و برای مدتی کوتاه (حدود ۱ تا ۳ ثانیه) در ثبت حسی ذخیره می شوند. اگر اطلاعاتی که به حافظه حسی وارد شده اند مورد توجه قرار بگیرند، به حافظه کوتاه مدت میآیند. حافظه کوتاه مدت را می توان حافظه هوشیار آدمی دانست، زیرا ما از تمام محتوای آن آگاهیم. این اطلاعات برای حدود ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در حافظه ی کوتاه مدت ذخیره شده و پس از آن، در ارتباط با اطلاعات قبلی موجود در حافظه ی بلند مدت، بعد از رمزگردانی، به این حافظه وارد و جزء آموخته های فرد در می آیند. هر آنچه را که ما در طول زندگی فرا می گیریم در حافظه بلند مدت جای دارند.
– نخستین عامل مهم در یادگیری، دقت یا توجه است.
– با توجه به مدت زمان توقف اطلاعات در حافظه ی کوتاه مدت، اگر بخواهید اطلاعات موجود در این حافظه را، برای مدت بیشتری نگه دارید باید از راهبرد تکرار یا مرور ذهنی کمک بگیرید.
– برای مطالبی که قصد یادگیری آن ها را دارید، علاوه بر تکرار یا مرور ذهنی، لازم است با مطالبی که قبلا آموخته اید و در حافظه ی بلند مدت ذخیره کرده اید، نیز تداعی به وجود آورید. به عبارت دیگر، باید بین مطالب جدید و قبلی، ارتباط برقرار کنید.
– در هر لحظه، اطلاعات زیادی به حافظه ی کوتاه مدت وارد و اطلاعات زیادی از آن خارج می شوند. ما به تمامی اطلاعاتی که وارد حافظه ی کوتاه مدت مان می شوند نیاز نداریم.
– برای گنجایش حافظه ی بلند مدت، هیچ محدودیتی وجود ندارد. این حافظه می تواند تمامی اطلاعات دریافتی را برای همیشه نگهداری کند.
چند پیشنهاد برای تقویت حافظه
۱. با دقت و مفهومی یاد بگیرید.
۲. به زندگی و محیط اطرافتان نظم دهید.
۳. در بیشتر درس ها، بین مطالب قبلی و جدید، ارتباط وجود دارد. درک این ارتباط ها، در افزایش کارآیی حافظه بسیار موثر است.
۴. با انگیزه و علاقه مطالعه کنید و یاد بگیرید.
۵. نوشتن به افکار انسان نظم می دهد. خودتان را به نوشتن عادت دهید.
۶. اگر دچار اضطراب و نگرانی هستید برای آن چاره ای بیندیشید.
۷. تمرین هایی برای تقویت حافظه وجود دارند: در صورت لزوم، از این تمرین ها استفاده کنید.
۸. هر چند وقت یک بار، به باز بینی و ارزیابی یادگیری هایتان بپردازید.
۹. بخش دیگری از راه کارهای تقویت و افزایش کارایی حافظه را باید در فرایند فراموشی جست و جو کرد.
فــرامــوشــی
منظور از (فراموشی) ناتوانی ما در به یادآوری اطلاعات از حافظه ی دراز مدت است.
بسیاری از اطلاعاتی را که ما فکر می کنیم فراموش کرده ایم هرگز به حافظه ی دراز مدت وارد نکرده ایم، یعنی آن ها را به درستی نیاموخته ایم. پس یادگیری واقعی به اندوزش اطلاعات در حافظه ی دراز مدت و فراموشی واقعی به از بین رفتن اطلاعات از این حافظه گفته می شود.
– فراموشی مربوط به حافظه ی حسی
از مجموع اطلاعات فراوانی که در هر لحظه به مخزن حسی وارد می شوند تنها آن اطلاعاتی که مورد توجه ما قرار می گیرند انتخاب و برای پردازش به بخش های دیگر حافظه سپرده می شوند. بنابراین مهم ترین دلیل فراموشی اطلاعات از حافظه ی حسی بی توجهی است.
– فراموشی مربوط به حافظه ی کوتاه مدت
از آن جا که گنجایش حافظه ی کوتاه مدت محدود است، به سرعت از اطلاعات پر می شود. وقتی که حافظه ی کوتاه مدت پر شد، برای وارد شدن اطلاعات تازه، اطلاعات قبلی باید از آن خارج شوند، به این پدیده جانشینی می گویند. بنایراین، یک عامل مهم فراموشی یا حذف اطلاعات از حافظه ی کوتاه مدت، جانشینی مطالب جدید با مطالب قدیمی است. علت دیگر فراموشی اطلاعات از حافظه کوتاه مدت، حذف خود به خود آنها بر اثر گذشت زمان است. برای استفاده از توانایی حافظه ی کوتاه مدت، به صورت فشرده و متراکم درس نخوانید، علاوه بر این، مطالب را در فاصله های مناسب تکرار کنید.
– فراموشی مربوط به حافظه ی بلند مدت
اطلاعات وارد شده به حافظه ی بلند مدت، هرگز از بین نمی رود و با بودن شرایط مناسب، همیشه قابل بازیابی (یاد آوری) هستند. با وجود این، علل متعددی برای به یاد نیامدن اطلاعات از حافظه ی بلند مدت وجود دارد. یک علت پاک شدن اطلاعات از حافظه ی بلند مدت پدیده ی تداخل است، یعنی اطلاعات یاد گرفته شده ی قبلی و جدید با هم تداخل پیدا می کنند و در هم مخلوط می شوند. همین امر باعث می شود که فرد نتواند آن ها را به یاد آورد.
برای جلوگیری از تداخل، باید به دو نکته توجه کرد:
اول – مطالعه با نظم و ترتیب انجام شود.
دوم – مطالب شبیه به هم به دنبال یکدیگر مطالعه نشوند. مثلاً بعد از مطالعه ی گرامر انگلیسی دنبال مطالعه ی دستور زبان فارسی نروید.
سوم – علت دیگر پاک شدن اطلاعات از حافظه ی بلند مدت، مشکلات بازیابی است. ما پاره ای از مطالب قبلا آموخته شده را به این دلیل نمی توانیم به یاد بیاوریم که در بازیابی آن ها ناتوان هستیم و گرنه مطالب در حافظه ی ما وجود دارند. اگر نشانه ها یا سرنخ های بازیابی را پیدا کنیم، می توانیم اطلاعات فراموش شده را به یاد آوریم. برای مثال، کوشش برای پیدا کردن مطلبی از حافظه ی بلند مدت، شبیه به پیدا کردن کتابی در یک کتابخانه است. اگر ندانیم کتاب مورد نظر با چه رمزی و در کجا قرار داده شده است، نمی توانیم آن را پیدا کنیم، هر چند کتاب مورد نظر در کتابخانه موجود باشد.
منبع : کلیدهای موفقیت
گردآورنده: معصومه محمدی ظاهری
ویراستاری و تنظیم: پروا سفری
