تغييرات بزرگ آزمون سراسري سال ۱۴۰۲ (دي ماه ۱۴۰۱/ تيرماه ۱۴۰۲)
آزمون سراسري که در تير ماه سال گذشته برگزار شد، تغييرات زيادي داشت و با تغييرات وسيع در فرآيند آزمون سراسري، اولين آزمون سراسري با ساختار جديد (نوبت اول آزمون سراسري سال 1402)، در اواخر دي ماه برگزار شد.
اين مقاله سعي مي‌کند که به صورت خلاصه و ساده، شش تغيير بزرگ نوبت‌هاي اول و دوم آزمون سراسري 1401 (دي ماه سال گذشته و تير ماه 1402) را نسبت به آزمون‌هاي گذشته توضيح دهد.
لازم به يادآوري است که اين گفتار، پيش از اين در آستانه برگزاري نوبت اول آزمون سراسري سال 1402 که در اواخر دي ماه سال گذشته برگزار گرديد، در همين نشريه منتشر شده است.
- آزمون سراسري، آزموني است که براي سنجش و پذيرش دانشگاه‌ها در برخي از کشورها مانند: ايران، ژاپن، چين و کره جنوبي و … برگزار مي‌شود. کنکور مهم‌ترين آزمون سنجش ملي و رخداد علمي در ايران است که در تاريخ بيش از نيم قرنة خود، هرسال يک بار (معمولاً در تير ماه) از سوي سازمان سنجش آموزش کشور برگزار مي‌شود، اما براساس مصوبة شوراي عالي انقلاب فرهنگي در تاريخ 1401/03/17و ابلاغ آن از سوي رياست محترم جمهور در تاريخ 1401/4/25، از سال ۱۴۰۲ در پذيرش دانشگاه‌ها، سهم پيشينة تحصيلي (دبيرستان) ۴۰ درصد و سهم کنکورِ دروس تخصصي ۶۰ درصد خواهد بود؛ بنابراين، آزمون سراسري، تنها شامل دروس اختصاصي است و سوابق تحصيلي نيز شامل دروس عمومي و اختصاصي دروس نهايي مي‌شود. آزمون سراسري براي دروس تخصصي، دوبار در سال (دي ماه و تير ماه) برگزار مي‌شود و نتايج آن نيز تا دو سال اعتبار خواهد داشت.
ضمناً 60 درصد از سهم نمرة کل به نمره در آزمون سراسري (تخصصي) و 40 درصد از سهم نمرة کل به نمرة سوابق تحصيلي داوطلبان در پاية دوازدهم (عمومي و تخصصي) اختصاص مي‌يابد و از مجموع آنها نمرة کل هر داوطلب محاسبه مي‌شود.
1) تاثير قطعي سابقة تحصيلي: سهم نمرة کل سابقة تحصيلي در پاية دوازدهم نظام 3-3-6 در گروه‌هاي آزمايشي اصلي، به ميزان 40 درصد با تاثير قطعي است؛ بدين ترتيب در آزمون سراسري سال ۱۴۰۲ ميزان تاثير قطعي سوابق تحصيلي ۴۰ درصد خواهد بود که بر اساس ۱۱ درس ديپلم در پاية دوازدهم در نظام 3-3-6 خواهد بود. طبق اين قانون، تاثير مثبت سوابق تحصيلي ديگر اعمال نخواهد شد و سوابق تحصيلي داوطلبان، هرچقدر که هست، براي هر داوطلب منظور خواهد شد؛ براي مثال:
اگر داوطلبي با ديپلم رياضي فيزيک، در گروه آزمايشي علوم تجربي شرکت کند، طبق قانون، فارغ از نوع ديپلم، مي‌تواند در هر گروه آزمايشي غير از ديپلم خود شرکت کند، هرچند که اين موضوع به نفع وي نباشد؛ چون داوطلبي که ديپلم رياضي فيزيک دارد، علي‌رغم داشتن برخي از دروس مشترک با رشته علوم تجربي، نمرات برخي از دروس ديپلم تجربي را ندارد و براي سوابق تحصيلي آن دروس در کارنامۀ وي «نمرة صفر» ثبت مي‌شود. همين مساله باعث مي‌شود که داوطلب داراي ديپلم رياضي فيزيک، با شرکت در گروه آزمايشي علوم تجربي، از همة ظرفيت 40 درصدي سوابق تحصيلي خود استفاده نکند. به همين دليل توصيه مي‌شود که هر داوطلب، ضمن آگاهي کامل از تاثير قطعي سوابق تحصيلي، مبادرت به انتخاب گروه آزمايشي خود در آزمون سراسري کند.
2) حذف زيرگروه‌ها از گروه آزمايشي: طبق ساختار جديد آزمون سراسري، نمرة کل و رتبة داوطلب در هر گروه آزمايشي، تنها در يک زيرگروه اعلام مي‌شود؛ بنابراين، از نظر اجرايي، همة سؤالات و همه دروس آزمون اختصاصي از اهميت برخوردارند.
ضمناً ضرايب هر درس، در همان يک زيرگروه نيز يکسان نيست و با يکديگر تفاوت دارد؛ بنابراين، همة گروه‌هاي آزمايشي، داراي يک زيرگروه خواهند بود.
در هر نوبت آزمون اختصاصي، براي هر داوطلب طبق بند2 مادة 2 مصوبة شوراي عالي انقلاب فرهنگي، يک نمرة کل آزمون اختصاصي حاصل از ميانگين وزني نمرات تراز شدة دروس تخصصي داوطلب در گروه آزمايشي که در آن شرکت کرده است، (با توجه به ضرايب) ساخته مي‌شود.
3) برگزاري دو بار آزمون در يک سال: در آزمون سراسري 1402، دوبار آزمون سراسري برگزار مي‌شود. اولين آزمون در دي ماه سال گذشته برگزار شد و دومين آزمون نيز در تير ماه جاري برگزار خواهد شد و داوطلبان در مرداد ماه مي‌توانند براساس نمرات خود در دو آزمون، انتخاب رشته کنند و در شهريور ماه، نتايج انتخاب رشتۀ آنها اعلام خواهد شد.
در آزمون دي ماه، داوطلباني که در سال پيش از آن، پاية دوازدهم را گذرانده بودند، نسبت به داوطلباني که امسال در حال گذراندن پاية دوازدهم هستند، به مفاهيم درسي مسلط‌تر بوده‌اند؛ به اين دليل که داوطلب پاية دوازدهم که در دي ماه سال گذشته در آزمون سراسري شرکت کرده، تنها چهار ماه از دورة آموزشي پاية دوازدهم را سپري کرده، اما همين داوطلب وقتي در آزمون سراسري که در تير ماه جاري برگزار مي‌شود، شرکت مي‌کند، سال تحصيلي را به طور کامل به پايان رسانده است. مهم‌ترين مزيت تعدد برگزاري آزمون سراسري اين است که داوطلبي که در يک نوبت از آزمون، از نظر خود عملکرد قابل قبولي نداشته است، نيازي نيست که يک سال منتظر بنشيند تا زمان برگزاري آزمون بعدي برسد، و اين انتظار اکنون به شش ماه رسيده است. از جمله تغييرات مهم ديگر اين شيوه برگزاري آزمون سراسري، اين است که نمرة کل هر داوطلب، تا دو سال اعتبار دارد و حتي داوطلب در اين فرصت مي‌تواند نمرات سوابق تحصيلي خود را ترميم کند.
4) تغيير ضرايب دروس اختصاصي آزمون سراسري:
در اين آزمون، سهم نمرة کل آزمون سراسري به ميزان 60 درصد است و سؤالات آن تخصصي است و در سطح اطلاعات علمي کتاب‌هاي درسي نظام جديد آموزشي 3-3-6 طرح مي‌شود.
سؤالات آزمون سراسري از سال 1402 (که نوبت اول آن در دي ماه سال گذشته برگزار شد) فقط شامل دروس تخصصي است و سؤالات عمومي از اين آزمون حذف شده است.
در کنار کاهش حجم منابع براي مطالعه در آزمون سراسري، کيفيت مطالعه و عمق آن نيز از مهم‌ترين تغييرات آزمون سراسري سال 1402 و سال‌هاي بعد است.
همچنين ضرايب دروس اختصاصي آزمون سراسري يکسان نبوده و با يکديگر متفاوت است.
همچنين هر درس اختصاصي داراي ضرايب متفاوتي در نمرة کل‌سازي است و ضرايب آنها نيز با هم يکسان نيست؛ براي مثال، در گروه آزمايشي علوم رياضي و فني، درس اختصاصي رياضي ضريب 12، درس فيزيک ضريب 9 و درس شيمي هم ضريب 7 دارد(داوطلبان مي‌توانند ضرايب کامل دروس را در دفترچة راهنماي ثبت‌نام شرکت در آزمون سراسري مطالعه کنند).
5)تغيير ضرايب سوابق تحصيلي: ضرايب سوابق تحصيلي براي نظام ۳-۳-۶ و نظامي سالي واحدي/ترمي واحدي، از ديگر تغييرات مهم آزمون سراسري سال 1402 است.
برخلاف روال گذشته، در قانون جديد، ضرايب هر يک از دروس عمومي و اختصاصي پاية دوازدهم تحصيلي براي نظام ۳-۳-۶ متفاوت است؛ ضمن آنکه طبق اطلاعات دفترچة راهنماي ثبت‌نام انتخاب رشته، ضرايب سوابق تحصيلي براي ديپلمة‌هاي نظام جديد و قديم نيز با يکديگر فرق دارد و جداول کامل آن در دفترچة راهنماي ثبت‌نام شرکت در آزمون سراسري آمده است.
ضمناً بخشنامۀ ترميم معدل و ايجاد سابقۀ تحصيلي آزمون سراسري ۱۴۰۲ به بعد (نظام قديم و جديد) از سوي وزارت آموزش و پرورش در تاريخ 1401/9/19 منتشر شده است و داوطلبان با مطالعۀ آن مي‌توانند اطلاعات کاملي راجع به ترميم معدل خود در سابقۀ تحصيلي به دست بياورند.
6) انحصار ثبت‌نام در يکي از گروه‌هاي آزمايشي اصلي: هر داوطلب در هر نوبت آزمون (دي ماه يا تير ماه) تنها مي‌توانسته در يکي از گروه‌هاي آزمايشي اصلي (علوم رياضي و فني، علوم تجربي يا علوم انساني) شرکت کند؛ بنابراين هر داوطلب نمي‌توانسته است در يک نوبت آزمون (دي ماه) هم‌زمان در دو گروه آزمايشي اصلي (به طور مثال، علوم تجربي و علوم رياضي و فني) شرکت کند، اما به عنوان مثال:
داوطلب داراي ديپلم رياضي فيزيک مي‌توانسته است در نوبت دي ماه در گروه آزمايشي علوم تجربي شرکت کند و در آزمون سراسري نوبت تيرماه 1402 در گروه آزمايشي علوم رياضي و فني شرکت کند.
هر فرد، علاوه بر ثبت‌نام در يکي از گروه‌هاي آزمايشي اصلي (علوم رياضي و فني، علوم تجربي يا علوم انساني)، در صورت تمايل، مي‌توانسته است در يک يا هر دو گروه آزمايشي شناور (زبان‌هاي خارجي و هنر) نيز ثبت‌نام کند؛ بنابراين، داوطلبان مي‌توانسته است در زمان ثبت‌نام در يک گروه آزمايشي (يکي از گروه‌هاي آزمايشي اصلي يا شناور) يا دو گروه آزمايشي (يکي از گروه‌هاي آزمايشي اصلي و يکي از گروه‌هاي آزمايشي شناور) يا سه گروه آزمايشي (يکي از گروه‌هاي آزمايشي اصلي و هر دو گروه‌هاي آزمايشي شناور) در هر نوبت از آزمون سراسري (دي ماه 1401 يا تير ماه 1402) شرکت کنند.
در پايان، ضمن آرزوي توفيق براي همۀ داوطلبان آزمون سراسري، به صورت خلاصه مي‌توان گفت که طبق قانون جديد، دو بار نظام سنجش ملي و يک بار نظام پذيرش ملي اجرا خواهد شد؛ با اين همه، در کنار نقاط قوت و ضعف‌هاي تغييرات جديد، مي‌توان به ساختار جديد آزمون سراسري به ديدة مثبت نگاه کرد و اين نحوۀ سنجش و پذيرش را به نفع داوطلبان تلقي نمود و سازوکارهاي اجرايي جدايي نظام سنجش از نظام پذيرش را در دانشگاه‌ها امکان‌سنجي کرد.
