افت تحصیلی دانش آموزان و راه های مقابله با آن

افت تحصیلی وضعیتی است که شاید خیلی از خانواده ها و دانش آموزان رو درگیر خودش کرده باشه. وقتی صحبت از افت تحصیلی می کنیم منظورمون شرایطی هست که در اون عملکرد درسی یک دانش آموز نسبت به دوره قبل خود کاهش داشته باشه و این افت در تحصیل حتی به تکرار یک پایه تحصیلی و یا ترک تحصیل پیش از پایانافت تحصیلی دانش آموزان و راه های مقابله با آن اون منجر میشه. به بیان دیگه افت تحصیلی یعنی دانش آموزی در بیشتر دروس نمره پایین 10 یا 12 می گیره و دیگه کسی از وضعیت درسی این دانش آموز رضایت نداره و حتی گاهی باید یک سال تحصیلی رو دوباره تکرار کنه و در نهایت ممکنه درس و مدرسه رو رها کنه و دیگه ادامه تحصیل نده. پس در این مقاله اول دلایل افت تحصیلی رو با هم بررسی می کنیم تا بتونیم از افت تحصیلی جلوگیری کنیم. سپس به بررسی راهکارهایی برای جبران افت تحصیلی می پردازیم.

 لازمه به این نکته توجه بشه که افت تحصیلی فقط برای دانش آموزان ضعیف نیست و شامل دانش آموزانی که تا چند وقت پیش نمرات بالا مثل 18 داشته اند، اما حالا نمرات اون ها به 15 و 16 رسیده هم میشه.

چرا دچار افت تحصیلی شدم؟

افت تحصیلی دانش آموزان می تونه دلایل متفاوتی داشته باشه که برخی از اون ها به خود فرد بر می گرده و برخی دیگه به محیط و شرایط زندگی و عوامل بیرونی مربوط میشه. در ادامه دلایل فردی افت تحصیلی و اهمیت خانواده، مدرسه و جامعه در افت تحصیلی دانش آموزان رو بررسی می کنیم.

دلایل فردی افت تحصیلی دانش آموزان

1. نداشتن اعتماد به نفس: اعتماد به نفس پایین می تونه مانع دیدن نقاط قوت دانش آموزان در خودشون بشه. وقتی دانش آموز نتونه نقطه قوت خودش رو ببینه و یا نخواد ضعف هاش رو بپذیره و سعی کنه اون ها رو تقویت کنه، طبیعتا تبدیل به آدمی میشه که برای هیچ کاری تلاش نمی کنه و همیشه منتظره شکسته. در نتیجه چنین دانش آموزی به مرور نمرات ضعیف تری رو به دست میاره و دچار افت تحصیلی میشه.

2. مهارت های مطالعه نادرست: وقتی ندونید چه شرایطی باید برای مطالعه داشته باشید و چه روش هایی رو باید برای خوندن و فهمیدن مطالب درسی به کار بگیرید، طبیعیه که نتونید نتیجه لازم رو از درس خوندن به دست بیارید. ممکنه حتی بارها یه متن رو بخونید، اما باز هم نتونید اون رو خوب متوجه بشید یا به حافظه بسپارید. به همین خاطره که اغلب دانش آموزان و افرادی که شیوه های مطالعاتی درستی ندارند از درس خوندن بیزار میشن.

3. بی انگیزگی برای تحصیل و مطالعه: وقتی دانش آموز نسبت به درس بی علاقه بشه، دیگه انگیزه ای برای ادامه دادن و تلاش کردن نخواهد داشت. بی انگیزگی خودش می تونه ناشی از ترس از شکست و اشتباه کردن، هدف گذاری اشتباه، ندونستن اینکه در زندگی چه می خواهیم و چه هدفی داریم، تنهایی، اهمال کاری و تنبلی، داشتن حالات افسردگی و… باشه.

4. وضعیت جسمانی: شرایط جسمانی فرد می تواند در تحصیل او تاثیر بذاره. اگه دانش آموز ضعف بینایی یا شنوایی داشته باشه یا مشکل دیگه ای که از نظر جسمی او رو آسیب پذیرتر می کنه داشته باشه، قطعا در طول تحصیل و در مسیر درس خوندن با مشکلات بیشتری رو به رو میشه. این وضعیت اگه به درستی ارزیابی نشه باعث کاهش انگیزه و اعتماد به نفس دانش آموز میشه در نتیجه دانش آموز دچار افت تحصیلی می شود.

5. نداشتن هدف مشخص برای تحصیل: افرادی هستند که به تحصیل علاقه دارند، اما نمی دونند که دقیقا می خواهند با تحصیل و درس خوندن و مدرسه رفتن به کجا برسند و هدفشون از این درس خوندن چیه. این دانش آموزان دچار سردرگمی هستند و کم کم این سردرگمی باعث میشه که مسیرشون رو گم کنند. برای همین نسبت به درس خوندن بی انگیزه و بی علاقه میشن و دچار مشکلات زیادی میشوند.

6. هوش: میزان بهره هوشی افراد هم می تونه یکی از دلایل افت تحصیلی باشه. به خصوص با بالا رفتن پایه تحصیلی مشکلات بیشتر نشان داده میشن و تکرار یک پایه برای دومین سال اتفاق می افته. نمره بهره هوشی (هوشبهر) توسط آزمون های هوش استاندارد سنجیده میشه. البته لازمه بدونید تلاش و پشتکار دانش آموزان تاثیر خیلی بیشتری از هوش اون ها داره.

7. سلامت روانی: اگه دانش آموزی دچار افسردگی، اختلال اضطراب اجتماعی و … باشه، قطعا نمی تونه در زمینه تحصیلی و کاری و هم چنین در زندگی عملکرد موثر و خوبی داشته باشه. این حالت ها و مشکلات بر حافظه، تمرکز، اعتماد به نفس ، انگیزه و یادگیری دانش آموزان تاثیر منفی می گذارند و اون ها رو کاهش میدن. پس عدم سلامت روانی می تونه باعث افت تحصیلی دانش آموزان بشه.

8. خلق و خو: هر فردی که به دنیا میاد خلق و خوی خاص خودش رو داره. بعضی افراد دارای خلق و خوی دشوار هستند. یعنی در برابر شرایط و محیط انعطاف ناپذیرترند و آستانه تحمل در اون ها پایین تره. به همین علت در برابر مشکلات آسیب پذیرتر هستند و نمی تونند عکس العمل های مناسبی از خودشون نشان بدن. احتمال ابتلا به افت تحصیلی برای دانش آموزان با خلق و خوی دشوار بیشتره.

9. عقب انداختن کارها و مدیریت زمان ضعیف: دانش آموزانی که تا آخرین لحظه صبر می کنند تا تکالیف درسی خودشون رو انجام بدن و در نهایت هم اون رو با سختی و ایراد انجام میدن، عملکرد خوبی در مدرسه نخواهند داشت. این دانش آموزان در زمان امتحان هم معمولا درس خوندن خودشون رو عقب می اندازند و در نتیجه نمرات اون ها پایین میاد. این افراد عموما مدیریت زمان رو خوب بلد نیستند. به همین خاطر اغلب در درس و مدرسه دچار مشکل میشوند و طبیعیه که این دانش آموزان افت درسی داشته باشند.

10. عدم استقلال فردی: بعضی از دانش آموزان یاد نگرفته اند چطور باید خودشون کارهاشون رو انجام بدن و به دیگران متکی نباشند و در مدرسه دچار مشکل میشن. این دانش آموزان باید یاد می گرفتند که انجام تکالیف درسی، بردن کتاب و وسائل مناسب برای هرکلاس و آوردن تکالیف به خانه جزء مسئولیت اون هاست.

11. گذراندن وقت زیاد با کامپیوتر، موبایل و فضای مجازی: شاید یک دلیل خیلی بارز برای افت تحصیلی دانش آموزان استفاده بیش از حد از ابزارهایی مانند کامپیوتر و موبایل است که حتی گاهی فرد رو از برنامه غذایی سالم و فعالیت بدنی هم دور می کنه، چه برسه به درس خوندن!

دلایل افت تحصیلی 

اهمیت خانواده در افت تحصیلی دانش آموزان

1. بیماری جسمی یا روانی در والدین: اگه والدین دانش آموز دچار بیماری های جسمانی شوند که زمان زیادی از وقت و زندگی شون تحت تاثیر اون بیماری قرار بگیره، از فرزندان خودشون غافل میشن و زمان کمتری رو می توانند به اون ها نظارت داشته باشند. همین مسئله در مورد پدر و مادرهایی که دچار بیماری های روانی هستند نیز صادق است. درگیری این والدین با بیماری، (چه جسمی و چه روانی) و کاهش رسیدگی به دانش آموزان و نوجوانان می تونه باعث شرایطی بشه که در اون فرزند مسیر اشتباهی رو بره.

2. اختلاف خانوادگی و خانواده آشفته: وجود اختلافات خانوادگی مانند طلاق، وجود ناپدری یا نامادری، وجود جو و شرایط نامناسب در خانواده ، دعواهای مکرر والدین با یکدیگر و… از جمله شرایطی هستند که دانش آموز رو از محیط خانواده فراری میده، شرایط روانی و جسمانی او رو بهم می ریزه و می تونه چنین دانش آموزی رو در معرض افت درسی قرار بده.

3. سبک فرزند پروری نامناسب: والدینی که سبک فرزند پروری مستبدانه یا سبک فرزند پروری سهل گیرانه دارند یا پدر و مادرهایی که در روش تربیت فرزندان با هم دیگه هماهنگ نیستند، فرزندان خودشون رو مدام سرزنش می کنند و ازشون ایراد می گیرند، فرزندان رو تنبیه بدنی می کنند، مدام بچه ها رو مقایسه می کنند یا به کار اون ها هیچ نظارتی نمی کنند شرایطی رو برای نوجوانان به وجود میارند که می تونه باعث پایین اومدن نمرات اون ها بشه.

4. شرایط اقتصادی نامناسب و اعتیاد در خانواده: نبود شرایط اقتصادی مناسب یا ورشکستگی خانواده می تونه باعث بشه فکر دانش آموز از ادامه تحصیل به سمت رفتن سریع به بازار کار منحرف بشه و در نتیجه نوجوان دچار افت تحصیلی میشه. همین طور اگه والدین درگیر اعتیاد باشند، فرزندشون نمی تونه در شرایطی قرار بگیره که به درس خوندن و ادامه تحصیل فکر کنه و افت درسی در این شرایط کاملا طبیعیه که اتفاق بیافته.

 5. نگرش خانواده به تحصیل: نکته مهم دیگه در خانواده ها اینه که چقدر به پیشرفت تحصیلی و آینده تحصیلی فرزند خودشون اهمیت میدن و از ادامه تحصیل نوجوان حمایت می کنند و یا در صورت پیشرفت تحصیلی و کسب نمرات خوب، فرزندشون رو تشویق می کنند و بهش دلگرمی می بخشند.

اهمیت مدرسه در افت تحصیلی دانش آموزان

1. روابط با همسالان: روابط با همسالان در مدرسه به خصوص در دوره نوجوانی نقش مهمی در لذت بخش کردن محیط مدرسه و کلاس داره. هم چنین همسالان و دوستان نامناسب می تونند انگیزه دانش آموز رو برای درس خوندن از بین ببرند و اون رو در مدرسه دچار مشکل کنند.

2. معلمان و مربیان: اگه معلمان شیوه سختگیرانه و خشکی داشته باشند، مهارت برخورد با دانش آموزان رو نداشته باشند، بد اخلاق باشند و یا رفتار نامناسب و تحقیر آمیز نسبت به دانش آموز داشته باشند، طبیعیه که دانش آموز از درس و مدرسه بیزار میشه و این مورد بدون شک باعث افت تحصیلی دانش آموزان خواهد شد.

3. مشکلات مربوط به نظام آموزشی: نظام آموزشی از جمله مهم ترین مواردی هست که می تونه دانش آموزان رو به تحصیل علاقه مند کنه یا اون ها رو از درس و ادامه تحصیل فراری بده. استفاده از روش های آموزشی جذاب همراه با وسایل کمک آموزشی می تونه علاقه دانش آموز رو به درس بیشتر کنه؛ و برعکس، روش های آموزشی بدون انعطاف و خشک دانش آموز رو از درس دور می کنه و حتی باعث افت تحصیلی او میشه.

اهمیت جامعه در افت تحصیلی دانش آموزان

مشکلات اقتصادی که در جامعه به وجود میان بر خانواده ها تاثیر مستقیم می گذارند و می تونند شرایط خانوادگی رو برای افراد دچار مشکل کنند. در نتیجه فرزند چنین خانواده ای شرایط مناسبی برای درس خوندن و فکر به آینده تحصیلی و پیشرفت تحصیلی نخواهد داشت. علاوه بر مشکلات اقتصادی، پایین اومدن سن اعتیاد و آسیب های اجتماعی و فرهنگی هم می تونند عواملی برای افت تحصیلی دانش آموزان و دور شدن اون ها از مدرسه باشند.

چگونه افت تحصیلی را جبران کنیم؟

حالا که خوب با افت تحصیلی و علت های اون آشنا شدید، می تونیم به راه هایی برای مقابله با افت تحصیلی دانش آموزان بپردازیم. افت تحصیلی مشکلی هست که با برنامه ریزی و وقت گذاشتن می تونید اون رو حل کنید. البته باید بدونید که لازمه زمان زیادی برای مقابله با افت تحصیلی بذاریم و افت تحصیلی از اون مشکلاتی نیست که بشه خیلی سریع حلش کرد.

1. مطالعه صحیح برای جبران افت تحصیلی

مطالعه زیاد و بدون استراحت باعث خستگی و بیزاری دانش آموز از مطالعه میشه و مطالعه ای که مدام قطع بشه مطالعه مفیدی نیست. شیوه درست درس خوندن اینه که در کنار مطالعه حتما زمانی برای استراحت در نظر گرفته بشه. یکی از شیوه هایی که می تونیم از اون استفاده کنیم، روش مرحله ای هست که در هر مرحله زمان مطالعه و استراحت به این صورت است که: 90 دقیقه مطالعه و 15 دقیقه استراحت ، 75 دقیقه مطالعه و 30 دقیقه استراحت ، 60 دقیقه مطالعه و 45 دقیقه استراحت ، 45 دقیقه مطالعه و استراحت زیاد و انجام کارهای دیگه. البته اگه در حین درس خوندن خیلی احساس خستگی می کنید و نیاز دارید با عادات استراحت مفید آشنا بشید، می تونید مقاله استراحت برای کنکوری ها رو که در موسسه بارسا تهیه شده مطالعه کنید.

نکته مهم دیگه اینه که مطالعه شما باید دور از وسایل صوتی و تصویری روشن باشه. حتما مطالعه در حالت نشسته باشه، نه در حال حرکت و قدم زدن. وقتی که خسته هستید یا دچار نگرانی و اضطراب هستید درس نخونید. زمان مناسبی رو به خواب و استراحت خودتون اختصاص بدید.

2. تمرکز بیشتر، افت تحصیلی کمتر

تمرکز کردن روی درس در هنگام یادگیری یکی از مهم ترین اصول درس خوندن موثره. ممکنه که در محیط خانه و هنگام انجام تکالیف درسی یا مطالعه دروس عواملی وجود داشته باشه که باعث حواس پرتی و کاهش تمرکز دانش آموز بشه. از جمله تلویزیون، کنسول بازی، موبایل و… این موارد در هنگام درس خوندن باید از محیط مطالعه دانش آموز دور باشند. همچنین می تونید با تمرین هایی قدرت تمرکز و دقت خودتون رو افزایش بدید و با استفاده از پازل، جدول حروف متقاطع و… قدرت توجه، دقت و حافظه خودتون رو بیشتر کنید.

3. هدف داشن مانع افت تحصیلی

گفتیم که نداشتن هدف روشن و واضح می تونه باعث سردرگمی نوجوان بشه و او رو از درس دور کنه. وقتی به دانش آموزان کمک بشه که اهداف کوتاه مدت و بلند مدت خودشون رو مشخص کنند، بعد از اون می تونند برای خودشون برنامه ریزی کنند و طبق برنامه و هدفی که دارند درس بخونند.

4. تنوع در آموزش باعث جبران افت تحصیلی می شود

آموزش و یادگیری فقط نباید محدود به چیزهایی باشه که در مدرسه به دانش آموز گفته میشه. والدین در محیط خانه هم می تونند به فرزندان خودشون آموزش بدن. یادتون باشه فقط اینکه فرزند شما ریاضی یا شیمی یاد بگیره مهم نیست. بلکه در کنار این دروس اگه کارها و مهارت های دیگه مثل نقاشی یا یک ورزش رو هم یاد بگیره، خستگی و کسالت درس خوندن ازش دور میشه که این مسئله هم پیشرفت تحصیلی دانش آموز رو به دنبال داره.

5. جبران افت تحصیلی با روحیه خوب
تعریف و تمجید و تشویق به موقع می تونه یک عامل مهم برای دانش آموزان باشه که درس خوندن رو با علاقه بیشتری ادامه بدن. اما یادتون باشه که این تعریف و تشویق نباید از حد بگذره. تعریف کردن از موفقیت های تحصیلی دانش آموزان و تشویق اون ها به کسب موفقیت های بیشتر باعث میشه روحیه بهتری داشته باشند و افت تحصیلی گذشته رو جبران کنند. بی انگیزگی و بی علاقگی می تونه یکی از عوامل افت تحصیلی باشه. با ایجاد انگیزه درونی و تقویت اون می تونیم علاقه به درس خوندن رو در دانش آموزان بالا ببریم.

6. تلاش بیشتر، پیشرفت بیشتر

درس خوندن اگه به طور مکرر باشه، می تونه دانش آموز رو در زمینه تحصیلی خیلی کمک کنه. همچنین مطالعه مکرر عادت مطالعه کردن رو در فرد به وجود میاره و باعث میشه نوجوان به مطالعه کردن عادت کنه و در نتیجه هنگام درس خوندن حس بهتری داشته باشه.

7. جبران افت تحصیلی با افزایش اعتماد به نفس

داشتن اعتماد به نفس کافی یکی از عواملی هست که نه تهنا باعث پیشرفت درسی دانش آموز میشه، بلکه در زمینه کار و به طور کلی در زندگی دانش آموز هم تاثیر می ذاره. دانش آموزانی که اعتماد به نفس کافی ندارند، تلاشی در زمینه درس انجام نمیدن و در نتیجه با نتایج ضعیف رو به رو میشن که خود این مسئله اعتماد به نفس اون ها رو دوباره کاهش میده.

8. جبران افت تحصیلی با مدیریت زمان

اینکه دانش آموز وقت خودش رو چطور مدیریت کنه که بتونه هم به مطالعه دروس و انجام تکالیف برسه و هم کارهای دیگه رو انجام بده یک مهارته که باید یادش بگیره. با یادگیری مهارت مدیریت زمان در مطالعه از نتایج ضعیف در دروس و مدرسه اجتناب می کنه و می تونه در کنار درس خوندن فعالیت های دیگه ای هم انجام بده تا به یک محیط خسته کننده صرفا درسی محدود نشه.

کلام آخر

همون طور که گفتیم افت تحصیلی از عوامل گوناگونی تاثیر می گیره. اما در این میان نمیشه نقش نظام آموزشی و محیط آموزشی مدارس رو نادیده گرفت. بنابراین در مدارس و سیستم آموزشی هم میشه کارهایی رو انجام داد که در طی زمان این مشکل رو کاهش بده. در نتیجه برنامه ها و راهکارهایی هستند که باید در نظام آموزشی و در مدارس انجام بگیرند تا علاقه دانش آموزان به درس و مدرسه و تمایل اون ها به پیشرفت تحصیلی رو بیشتر کنند. از جمله این برنامه ها و روش ها می توان به این موارد اشاره کرد:

توجه به این مسئله که در هر کلاسی چند دانش آموز باید سرکلاس باشند. طبیعتا تعداد کمتر دانش آموزان در یادگیری بهتر اون ها نقش مهمی داره.
استفاده از روش های ارزیابی مناسب و فراهم کردن امکانات آموزشی خوب می تونه در علاقه مند کردن دانش آموزان به درس بسیار موثر باشه.
تغییر در سبک های مدیریتی مدارس، نوآوری در روش های تدریس و همکاری معلمان با والدین می تونه در کاهش افت تحصیلی دانش آموزان موثر باشه.
افت تحصیلی مسئله ایه که نباید مورد بی توجهی والدین و معلمان قرار بگیره. نادیده گرفتن افت درسی به ویژه در سنین نوجوانی می تونه آسیب های جبران ناپذیری رو به اون ها وارد کنه. علل افت تحصیلی از مواردی هست که والدین باید به اون آگاه باشند و برای برطرف کردنش اقدام کنند.