چگونه بر خستگي و خواب آلودگي پيروز شويم؟

چرا مدام چرت مي‌زنم؟

چرا نمي‌توانم يک ساعت هم روي يک درس تمرکز کنم و سريع خوابم مي‌گيرد؟

چرا شب‌ها زود خوابم مي‌گيرد و صبح‌ها به زور از خواب بيدار مي‌شوم؟ چرا مدام احساس کسالت و بي‌حوصلگي مي‌کنم؟

هر چه به زمان برگزاري آزمون سراسري نزديک‌تر مي‌شويم، بيشتر شاهد اين‌گونه گلايه‌ها از سوي داوطلبان هستيم؛ داوطلباني که مي‌گويند مدت زمان خوابشان بيشتر از گذشته شده است و غير از کلاس درس، که به زور چشم‌هايشان را باز نگه مي‌دارند، مابقي ساعات روز را يا خواب آلوده هستند و يا در خواب سير مي‌کنند و در واقع اصلاً دلشان نمي‌خواهد که از رختخواب بيرون بيايند و حال و حوصلۀ انجام هيچ کاري را نيز ندارند.

بايد گفت که عامل  خواب آلودگي، مي‌تواند مسايل مختلف فيزيولوژي مثل: کمبود ويتامين گروه ب يا د، عفونت، آلرژي، کم خوني، به هم ريختگي هورموني، کم آبي بدن و  فشار خون پايين باشد.

در کل، هر نوع بيماري حاد و مزمن سيستميک مانند:

مشکلات تيروييدي، کليوي، رماتيسم، ديابت، خوني و ساير اختلالات عضوي، که يک يا چند عضو بدن را درگير کند، خستگي مزمن را به همراه دارد؛ به همين دليل،  ما  به دوستاني که چنين مشکلي دارند، پيشنهاد مي‌کنيم که در مرحلۀ اول به پزشک مراجعه کنند تا از سلامت جسماني خود مطلع گردند؛ اما اگر با وجود سلامت جسماني، باز هم احساس خواب آلودگي مفرط دارند، اين احساس مي‌تواند به دليل شرايط روحي و رواني‌شان باشد.

در اينجا دلايلي چند را که مي‌تواند عامل اين حس خواب آلودگي باشد، بررسي مي‌کنيم:

نداشتن هدفي ارزشمند بدون داشتن هدفي که بتوان روي آن تمرکز کرد، ذهن انسان دايماً در حال تاخت و تاز است و اين امر باعث مي‌شود تا کاملاً از لحاظ روحي خسته و کسل گردد. هيجان و شور و اشتياق، باتري روح انسان را شارژ مي‌کند و بدون داشتن هدف، انرژي انسان به بيهودگي صرف مي‌شود.

به همين دليل است که  وقتي روي برنامه‌اي کار مي‌کنيد که به آن علاقه داريد، مي‌توانيد کمتر بخوابيد و زحمت بيشتري براي آن بکشيد. افکار ما، انرژي هستند و اگر انرژي‌تان بازسازي نشود، احساس کسالت و بي‌حالي مي‌کنيد؛ در واقع، عدم تمرکز روي يک هدف ارزشمند، باعث مي‌شود که افکار منفي، آزادانه در ذهنتان پرسه بزنند و انرژي شما صرف افکار منفي شود و همين امر، شما را به شدت بي‌حال مي‌کند. اگر راهي براي خروج افکار منفي نداشته باشيد، به مرور در معرض افسردگي قرار مي‌گيريد.

در اين زمان، تنها ترس و نگراني و اضطراب در ذهن شما موج مي‌زند، و از آنجايي که هيچ هدف ارزشمندي وجود ندارد تا توجه شما را به خود جلب کند، مسايل ناچيز برايتان اهميت زيادي پيدا مي‌کنند و به شدت آزارتان مي‌دهند و احتمالاً در خواندن و به دست آوردن اطلاعات جديد مشکل خواهيد داشت و مدام به فکر فرار از شرايط زندگي خود هستيد و  خواب را بهترين گزينه براي فرار کردن و نديدن و ندانستن شرايط خود مي‌پنداريد.

عده‌اي از جوانان، به جاي هدف‌گذاري و برنامه‌ريزي براي رسيدن به آن، به رؤيا پردازي روي مي‌آورند و تصور مي‌کنند که رؤيا پردازي و سير در آرزوها، همان هدفمندي است؛ در حالي که رؤيا پردازي با هدفمند بودن کاملاً متفاوت است. فردي که هدف دارد، بين آن جايي که هست و آن جايي که مي‌خواهد باشد (هدف مطلوب)، يک مسير کاملاً عملياتي ترسيم مي‌کند و هر روز سعي مي‌کند تا حداقل يک گام به سمت هدفش بردارد؛ اما فرد رؤيا پرداز فقط در «اي کاش‌ها» سير مي‌کند و کاري براي تحقق آرزوهايش انجام نمي‌دهد و نقشۀ مشخصي از مبدا، مسير و مقصد خود ندارد؛ در نتيجه، در گذر زمان پيشرفتي نمي‌کند و از اين عدم پيشرفت کلافه مي‌شود و دچار بي‌حوصلگي، کلافگي و احساس خواب آلودگي مي‌شود.

داوطلبي که آرزوي کسب رتبه‌اي خوب در آزمون سراسري و پذيرش در بهترين رشته محل‌ها را دارد، اما تلاشي  مناسب با آرزوي خود نکرده است، اين روزها دچار حس نااميدي مي‌شود و براي فرار از واقعيت موجود، ناخودآگاه  به خوابيدن و فراموش کردن وضعيت خود، پناه مي‌برد.

براي رهايي از خواب آلودگي مفرط، بايد در دو زمينه  جسمي و روحي اقدام کنيد تا بتوانيد به طور کامل، آمادگي و نشاط لازم را کسب کنيد.

شما مي‌توانيد صبح زود بيدار شويد، بدون اينکه احساس خستگي داشته ‌باشيد. اين حس هوشياري مي‌تواند به سرعت محو شود اگر آن را پر و بال ندهيد. يک برنامه ورزشي صبحگاهي، مي‌تواند به کم‌رنگ شدن اين حس در شما کمک کند و پتانسيلي را براي افزايش يک خلق و خوي خوب و دقت و تمرکز بالا در کارها به شما بدهد.

تمرينات ساده مثل دويدن، باعث مي‌شود که مغزتان با افزايش آندروفين زياد در خون، علايم استرس، بي‌حالي و حتي درد را در شما کاهش دهد. جالب توجه است که بدانيد ورزش صبحگاهي، سطح انرژي شما را در طول روز افزايش مي‌دهد و تمرکز زيادي در انجام کار‌هاي روزانه به شما مي‌بخشد؛ البته اگر ورزش مستمر و منظم، روزانه حداقل 30 دقيقه به صورت هوازي، به عنوان يک تکليف در زندگي و نه به عنوان تفريح، در نظر گرفته شود.

در طول روز، غذاهاي سنگين نخوريد؛ زيرا بعد از خوردن غذا، به دليل اينکه دستگاه گوارش شما خون زيادي را به خود جذب مي‌کند، خون‌رساني به مغزتان کم شده و اين مساله، سبب خواب‌آلودگي مي‌شود. ترشح ناگهاني انسولين هم باعث خواب آلودگي مي‌شود؛ پس سعي کنيد به جاي آن، از غذاهاي سبک و داراي مواد قندي استفاده کنيد. نوشيدن آب کافي نيز مي‌تواند در ازدياد حس نشاط شما بسيار مؤثر باشد.

وقتي که از خواب بيدار مي‌شويد، کمبود آب  به طور فزاينده‌اي روي روحيه شما تاثير مي‌گذارد. مي‌توانيد قبل از صرف صبحانه يک ليوان آب بنوشيد. انجام اين کار به سوخت و ساز بدن شما و همين طور به بيدار شدن سريع و احساس هوشياري خيلي بالايتان،  بلافاصله پس از بيداري، کمک زيادي مي‌کند.

احساس خواب آلودگي، گاه براي آن است که سرشار از احساسات منفي مثل: خشم، ترس يا نااميدي هستيد.

اين احساسات منفي، رفته رفته انرژي‌تان را تحليل مي‌برد و باعث سردرگمي، خستگي و ناتواني شما مي‌شود. براي مقابله با اين مشکل، به محلي دنج و آرام برويد و چند نفس عميق بکشيد. به اهداف و فعاليت‌هايي که در حال حاضر در زندگي خود داريد، فکر کنيد و هر احساسي را که در شما پديدار مي‌شود، اعم از:

ترس، پشيماني، حسادت، عصبانيت و … بنويسيد و سپس با يک مشاور يا روان‌شناس در اين زمينه صحبت کنيد و احساسات خود را با وي در ميان بگذاريد تا بتوانيد آن را از درون خود تخليه کنيد.

لطفاً به اين سؤال پاسخ دهيد:

«اگر پول و زمان اهميتي نداشت، زندگي‌ام را چطور مي‌گذراندم؟»

آن‌گاه هر آنچه در اين زمينه به فکرتان مي‌رسد، بنويسيد. وقتي تمام اهدافتان را نوشتيد، يک بار ديگر آنها را مرور کنيد و مواردي را که از همه بيشتر برايتان اهميت دارد، انتخاب کنيد. کدام يک از اين اهداف چنان چه برآورده نشوند، اين احساس را در شما ايجاد مي‌کنند که تمام زندگي‌تان را تلف کرده‌ايد؟

اهداف برترتان را بنويسيد و در چند جا، که هر روز با آن برخورد مي‌کنيد، نصب کنيد. وقتي کاملاً بدانيد چه چيزهايي برايتان اهميت دارد و به کجا مي‌رويد، زندگي‌تان نظام‌مند مي‌شود و فعاليت‌هايتان در جهت دست‌يابي به اهدافتان قرار مي‌گيرد و انگيزۀ تحقق اهدافتان، باعث از بين رفتن تنبلي و تقويت انرژي‌تان مي‌شود.

در واقع، وقتي نسبت به چيزي اشتياق و هيجان داريد و براي رسيدن به آن برنامه‌ريزي مي‌کنيد و ميزان انرژي‌تان در بالاترين حد ممکن است، شب‌ها با خوشحالي به خواب مي‌رويد و صبح‌ها شاد و پر انرژي از خواب برمي‌خيزيد و براي دنبال کردن اهدافتان، نشاط لازم را خواهيد داشت و ديگر فکر و خيال منفي  به سراغتان نمي‌آيد.