منتقدان سهمیه‌ها
٢٦ دی ٩٥ نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی برنامه ششم توسعه، اصلاحاتی را در قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران ایجاد کردند که به موجب آن دولت و بنیاد شهید و امور ایثارگران موظف شدند خدمات جدیدی را به جانبازان زیر ٢٥ درصد، همسران و فرزندان آنان، رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه و همسران و فرزندان آنان ارائه دهند. از مهم‌ترین این خدمات جدید می‌توان به ایجاد ظرفیت جدید در استخدام ارگان‌های اجرائی، خدمات شهری و ظرفیت در پذیرش انتخاب رشته کنکور سراسری و انتخاب رشته دانشگاه آزاد اشاره کرد. این اتفاق در راستای اجرای ماده ۹۰ قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، مبنی بر ایجاد و اعمال سهمیه پنج درصد برای جانبازان با جانبازی کمتر از ۲۵ درصد، همسر و فرزندان آنان و همچنین همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه برای داوطلبان ثبت‌نام‌کننده در آزمون سراسری سال ۹۶ فراهم شد؛ اما همین مسئله اعتراض بخش عمده‌ای از دانشجویان و همچنین نمایندگان مجلس و حتی وزارت بهداشت را به‌دنبال داشت.
وزیر بهداشت چند روز پیش درباره اعمال سهمیه‌های جدید به تصریح اعلام کرد: «در شورای‌عالی انقلاب هم گفته‌ام که ما باید دانشگاه‌های تهران را از سهمیه رها کنیم. با شهامت می‌گویم سهمیه‌های خاص زیادی در کلاس‌ها ایجاد کرده‌اند، اما به نظرم روش‌های دیگری هم برای تکریم مشمولان این سهمیه‌ها وجود دارد. البته جانبازان و ایثارگران بالای سر ما جا دارند و مردم باید بدانند که آنها بدون سهمیه هم رتبه‌های بالایی در دانشگاه‌ها به خود اختصاص می‌دهند. البته منظور من سهمیه خانواده‌های شهدا، جانبازان و… نیست، اما گاهی در مجلس کارهایی انجام می‌دهند که فکر می‌کنند عوام‌پسندانه است، اما بعد هم جسارت ندارند که بگویند اشتباه کردیم. وزارت بهداشت با سهمیه جدیدی که برای دانشگاه‌ها گذاشته‌اند، موافق نیست و مطمئنم مسئولان عالی نظام از جمله سران قوا نیز با آن موافق نیستند. نمی‌شود رتبه سه هزار و ۸۰ هزار در کلاس داروسازی دانشگاه تهران در کنار هم بنشینند؛ بنابراین باید چند دانشگاه را در وزارت علوم و وزارت بهداشت مشخص کنیم و سهمیه آنها را به سایر دانشگاه‌ها بدهیم و اجازه دهیم در چند دانشگاه نخبه‌ها با هم رقابت کنند».
در قانون برنامه ششم توسعه، پنج درصد سهمیه برای ایثارگرانی که شش ماه در جبهه حضور داشتند و همسر و فرزندان آنها در نظر گرفته شده است و امسال اجرای این قانون اعتراضاتی را از سوی داوطلبان کنکور در پی داشت، زیرا بخش زیادی از داوطلبان آزمون سراسری که رتبه‌های بالا داشتند، نتوانستند در رشته‌های مورد علاقه خود پذیرفته شوند. نکته دیگری که این موضوع را تشدید کرده، این است که در گذشته ٢٥ درصد سهمیه برای ایثارگران در نظر گرفته می‌شد و اگر متقاضی نداشت، مازاد آن به سهمیه آزاد اضافه می‌شد، اما درحال‌حاضر مازاد این ٢٥ درصد نیز به این ایثارگران تعلق پیدا می‌کند. در گذشته ٢٥ درصد سهمیه ایثارگران عملا پر نمی‌شد، اما با این قانون جدید ٣٠ درصد کامل پر می‌شود.
فاطمه سعیدی، نماینده کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، در گفت‌وگو با «شرق»، درباره پیگیری‌های این کمیسیون درباره سهمیه‌های جدید میگوید: «من در گذشته خواستار بررسی وضعیت اعتراض کنکوری‌ها به وضع سهمیه‌ها شدم و تلاش می‌کنیم در کمیسیون آموزش نیز این بحث را به سرانجام خوبی برسانیم». سعیدی افزود: «در‌عین‌حال با توجه به اینکه این موضوع در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مطرح شده است باید اجازه دهیم این شورا نیز به موضوع ورود کند. در دولت هم نظراتی مطرح است از جمله اینکه وزیر بهداشت خواسته دانشگاه‌های تهران بدون هرگونه سهمیه‌بندی اقدام به جذب دانشجو کنند. موضوع سهمیه‌های ایثارگران و خانواده شهدا و جانبازان مسئله تازه‌ای نیست، اما با توجه به اینکه از دوران دفاع مقدس سال‌ها فاصله گرفته‌ایم و امروز این مسئله مبتلابه بخش بزرگی از جامعه نیست، می‌توان بدون جنجال و در آرامش به یک تصمیم دقیق رسید». این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: «مطمئنا برای همه شهروندان ایران جانبازان، شهدا، ایثارگران و خانواده‌های آنان در جایگاه رفیعی قرار دارند و حتما باید مورد تکریم آحاد ملت و دستگاه‌های مختلف باشند، اما اینکه آیا مصداق این تکریم صرفا در سهمیه‌بندی دانشگاه‌ها بروز می‌یابد مسئله‌ای است که درباره آن اختلاف نظر وجود دارد. کمیسیون آموزش مجلس هم به موضوع پرداخته و مشغول بحث درباره آن است تا از طریق شورای عالی انقلاب فرهنگی نظرات خود را ارائه دهد».
ماجرای اعتراض به سهمیه‌های جدید خانواده ایثارگران شهریورماه امسال به اوج خود رسید. در این میان اما آنچه اعتراض کنکوری‌های امسال را با نمونه‌های مشابه در سال‌های قبل متفاوت می‌کند، بخشی از اعتراض‌هاست که در پی افزایش پنج درصدی سهمیه ایثارگران در کنکور صورت گرفت. ماجرا از آنجا شروع شد که نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی و تصویب برنامه ششم توسعه در دی‌ماه سال گذشته، با افزایش سهمیه ورود ایثارگران به ۳۰ درصد با شرط اختصاص پنج درصد سهمیه به همسران و فرزندان رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه موافقت کردند.
محمود صادقی، نماینده کمیسیون آموزش مجلس، در گفت‌وگو با «شرق» درباره این سهمیه‌ها میگوید: «اعتراض‌های دانشجویان و وزیر بهداشت را به اعمال سهمیه‌های جدید بحق می‌دانم. این ماجرا چندین جلسه در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس بررسی شد و جلسه‌ای با حضور دکتر خدایی، رئیس سازمان سنجش و مسئولان وزارت علوم و جلسه‌ای با حضور معاون آموزشی وزارت بهداشت برگزار کردیم. به‌هرحال این چالش ایجادشده در اثر اجرای این سهمیه جدید است و چون قانون بوده، سازمان سنجش خود را مکلف به اجرای آن دیده و با توجه به اینکه ظرفیت‌های دانشگاه‌ها، به‌ویژه دانشگاه‌های باکیفیت محدود است، بنابراین اجرای این سهمیه باعث مشکل است. نکته این مسئله هم در این است که مطابق توضیح رئیس سازمان سنجش، آن سهمیه ٢٥ درصدی در گذشته وقتی کامل استفاده نمی‌شد، مازادش به ظرفیت‌های آزاد بازمی‌گشت، ولی با توجه به اجرای این قانون، آن قسمت‌های استفاده‌نشده ظرفیت ٢٥درصدی به این پنج درصد اختصاص یافته؛ یعنی در گذشته ممکن بود این ٢٥ درصد کامل استفاده نشود، اما الان که ٣٠ درصد شده، ٣٠ درصد به صورت کامل استفاده می‌شود. بنابراین با توجه به اینکه افرادی که از سهمیه استفاده می‌کنند رتبه‌های بالایی ندارند و بهترین دانشگاه‌ها را انتخاب می‌کنند، این مسئله باعث شده که شانس پذیرش بخشی از دانش‌آموزان با رتبه‌های خوب کاهش پیدا کند. اتفاق دیگری هم که افتاده این است که سابقا ایثارگرانی از این سهمیه استفاده می‌کردند که ٨٠ درصد نمره آخرین فرد قبول‌شده در رشته مورد نظر را احراز کرده باشند که این هم به ٧٠ درصد کاهش پیدا کرده است». صادقی افزود: «در علوم غیرپزشکی با افزایش ظرفیت سهمیه‌های آزاد توانستند مشکل را کاهش دهند، اما در علوم پزشکی چون امکانات محدود است نمی‌شود این مشکل را به‌راحتی حل کرد. بر فرض شما در رشته دندان‌پزشکی نمی‌توانید با درست‌کردن صندلی کلاس ظرفیت ایجاد کنید، باید یونیت دندان‌پزشکی استفاده شود. درواقع اینجا نیاز به امکانات لجستیک و دانشگاهی است، بنابراین موضوع حادتر است». این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: «این سهمیه‌ها در قانون آمده و برای لغوش باید قانون اصلاح شود، برای این اتفاق هم حداقل نیاز به دوسوم آرای مجلس است و برای همین تغییر قانون به نظر سخت می‌رسد. وقتی در خود کمیسیون موضوع مورد بحث قرار گرفت، روی آن اختلاف‌نظر بود و برخی به قانون انتقاد داشتند. نکته این بود که اجرای آن به دست مسئولان اجرائی است و نمایندگان مجلس که با پیشنهاد خود این قانون را تصویب کردند، بدون درنظرگرفتن این چالش از زیر بار پاسخ‌گویی شانه خالی می‌کنند. ما انتظار حل مشکل را از مسئولان اجرائی داریم و برای همین قرار شد موضوع در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی حل‌وفصل شود و راه آن هم افزایش سهمیه ظرفیت آزاد است، اما این مسئله در رشته‌های پزشکی به دلیل آنچه که از آن کمبود امکانات یاد کردم اجرائی نیست».
مسئله اصلی اینجاست که هیچ‌کس مخالف اعمال سهمیه برای خانواده ایثارگران که آرامش امروز کشور را رقم زده‌اند نیست، اما ماجرا اینجاست که اعمال این سهمیه‌ها چه کسانی را وارد دانشگاه می‌کند؟ آیا رواست که دانشجویی با رتبه ٣٠ هزار، صندلی دانشگاه‌های معتبر را اشغال کند و دانشجویی با رتبه هزار از رسیدن به دانشگاه محروم بماند. درست مثل همان اتفاقی که امسال برای گلاویژ ارژنگی، دانش‌آموز مریوانی، افتاد و او را وادار به اعتصاب غذا کرد. گلاویژ ارژنگی، دانش‌آموز مریوانی، در کنکور سراسری سال‌جاری رتبه ۳۴۵ کنکور و نفر اول رشته انسانی دختران شهرستان مریوان را بدون احتساب امتیاز خاصی کسب کرد. پدر این دانش‌آموز پیش از این عنوان کرده دخترم خیلی دوست داشت در دانشگاه فرهنگیان ادامه تحصیل دهد. وی ادامه داد در مرحله اول انتخاب رشته در دانشگاه فرهنگیان بنت‌الهدی سنندج پذیرفته شد و مراحل گزینش را نیز با نمره کامل قبول شد، اما در زمان اعلام نتایج که اواخر هفته گذشته اعلام شد، به‌جای اولویت اول که دانشگاه فرهنگیان بود، اولویت ۲۹ – رشته حسابداری- پذیرفته شده بود. اعتراض و ناراحتی دختر بنده به این دلیل است که چرا باید فردی که رتبه خیلی بیشتری از وی را کسب کرده است در دانشگاه فرهنگیان پذیرفته شود، اما وی با رتبه سه‌رقمی در این دانشگاه پذیرفته نشود؟
*شهرزاد همتی
