دعوای فیزیکی : نه!نزاع منصفانه : آری!
ناگهان در گوشه‌ای از حیاط، گروهی از بچه‌ها دایره‌وار میایستند و در وسط، دو نفر چون کلافی در هم میپیچند و کمی بعد با حضور معاون مدرسه یا میانجی‌گری یکی دو تن از دانش‌آموزان، از هم جدا میشوند و در نهایت، نتیجۀ این دعوای فیزیکی، مؤاخذه اولیای مدرسه، چهره‌ای ناخوشایند و حتی گاه آسیبی جسمی و از بین رفتن رفاقت‌ها و صمیمیت‌هاست.
این صحنه‌ای است که شاید شما هم به عنوان یک دانش‌آموز بارها شاهدش بوده‌اید؛ حوادثی تلخ که ناشی از یک نزاع غیرمنصفانه است؛ نزاعی که آغازگر آن، دچار خشمی غیرقابل کنترل میشود و تصور میکند که سخن یا رفتار طرف مقابل، به منظور نابود کردن شخصیت و زندگی او بوده است و اکنون تمام راه های بهبود روابط بسته شده است؛ البته بیشتر ما در طول زندگی، دچار چنین احساسی می‌شویم؛ زیرا در اکثر ارتباطات انسانی، ناراحتی از برخورد طرف مقابل به طور اجتناب ناپذیری رخ میدهد؛ ولی اگر با احساس ناراحتی به شکل مناسبی برخورد کنیم، نه تنها با مشکلی روبرو نخواهیم شد، بلکه روابط ما مستحکم گردیده و درکمان از یک دیگر بهبود مییابد.
چه عواملی باعث دعوا می شود؟
زمانی دعوا اتفاق می‌افتد که افراد، اعم از دوستان، اعضای خانواده، همکاران و …، دربارۀ تصورات، تمایلات، افکار یا ارزش‌هایشان، با یکدیگر اختلاف نظر داشته باشند. این اختلافات میتواند شامل موارد پیش پا افتاده (حتی نحوۀ نگاه کردن ) یا اختلافات مهمی گردد که به قلب باورها و علایق اساسی ما ضربه وارد میکند. در کل، هر اختلافی می تواند در انسان به احساس خشم بینجامد. عده ای از افراد در چنین مواقعی به سادگی عصبانی میشوند و آن را ابراز می‌کنند. به چنین افرادی اصطلاحاً «جوشی» می‌گویند. در انتهای دیگر این طیف، افراد خودخور قرار دارند که ناراحتیها را در خود انبار می‌کنند و آنها را مستقیم ابراز نمی‌دارند. افراد خودخور از لحاظ روحی در تب و تاب می‌سوزند و خشم خود را به روش‌های منفی نشان می‌دهند.
هر دوی این روش‌ها نادرست است و راه به جایی نخواهد برد؛ در حالی که اگر ما در هنگام بروز اختلاف، نزاعی منصفانه داشته باشیم، به سوی دوستی‌ها و همفکری‌های بیشتر قدم برخواهیم داشت.
راهکارهایی برای یک نزاع منصفانه
آرامش خود را حفظ کنید
در اختلافات از جبهه گیری و حالت‌های مخرّب بپرهیزید. ممکن است وقتی احساس می‌کنیدکه دیدگاه طرف مقابل، احمقانه، نامعقول و به شکل واضحی غیرعادلانه است، حفظ آرامش برای شما دشوار باشد، ولی به یاد بسپارید که او هم بسا همین عقیده را درباره شما داشته باشد! در ضمن با حفظ آرامش، احتمال بیشتری وجود دارد که دیگری دیدگاه شما را نیز در نظر بگیرد.
احساسات خود را در قالب کلمات بیان کنید؛ نه عمل
بیان صریح و صادقانۀ آنچه احساس میکنید، حاکی از نیرومندی مهارت ارتباطی شماست. اگر احساس میکنید آن قدر خشمگین یا آزرده هستید که ممکن است کنترل خود را از دست بدهید، بگذارید زمان سپری شود و کاری انجام دهید تا احساستان حالت نابتری بگیرد؛ برای مثال، میتوانید قدم بزنید و چند نفس عمیق بکشید، محیط را ترک کنید و یک لیوان آب بنوشید، و اگر در خانه هستید، به گلدان‌ها رسیدگی کنید، و بالاخره هر کاری که میتوانید، انجام دهید.
هربار فقط به حل و فصل یک موضوع بپردازید
تعیین کنید که چه چیز باعث آزار شما شده است و فقط به بررسی یک موضوع بپردازید و موضوعهای دیگر را تا زمانی که هر یک از آنها کاملاً مورد بحث و بررسی قرار نگرفته‌اند، مطرح نکنید.بررسی چند مساله با هم، باعث میشود که مسایل، به صورت حل نشده باقی بمانند.
غیرعادلانه ضربه نزنید
حمله به حوزههای حساسیت فردی، باعث بدگمانی، خشم و آسیبپذیری میشود. از تهمت زدن بپرهیزید؛ چون اتهامات باعث میشوند که دیگران از خود دفاع کنند؛ به جای آن، دربارۀ تاثیر رفتار اشخاص روی احساستان صحبت کنید؛ برای مثال، هیچ وقت نگویید که تو دروغگو، حسود یا بی ادب هستی؛ به جای آن بگویید که وقتی سر من داد می‌زنی یا اطلاعاتی غلط درباره من می‌دهی، من ناراحت یا عصبانی میشوم.
تعمیم ندهید
از به کار بردن کلماتی مانند: «هرگز» یا «همیشه» خودداری کنید. این چنین تعمیمهایی معمولاً نادرست هستند و باعث افزایش تنش میشوند.
ناراحتیها را در خود جمع نکنید
انبار کردن گلههای زیاد و صدمه زدن به احساسات خود در طی زمان، آثار زیان باری بر فرد به جای خواهد گذاشت. اغلب اوقات، غیر ممکن است که مشکلات پیشین را حلّ و فصل کنیم؛ چون تفسیرهای ما ممکن است با گذشت زمان فرق کند. بکوشید مشکلات را همان زمانی که پیش میآیند حلّ و فصل کنید. از سکوت بپرهیزید؛ زیرا وقتی کسی ساکت میشود و از جواب دادن باز میایستد، باعث عصبانیت و خشم بیشتر طرف مقابل میشود. نتایج مثبت، زمانی حاصل میشوند که گفت و گوی دوجانبه وجود داشته باشد.
برای یک نزاع عادلانه، گام به گام مراحل زیر را جلو بروید
برای ایجاد زمینۀ قوانین مؤثر در نزاعی عادلانه و برای حل آن، گامهای زیر را بردارید:
گام اول: قبل از شروع نزاع، از خودتان بپرسید که چه چیزی مرا آزار میدهد و میخواهم که طرف مقابل چه کاری را انجام بدهد یا ندهد؛ آیا احساسات من با موضوع تناسبی دارد؟
گام دوم: فقط به پیروزی نیندیشید؛ به جای آن، در اندیشۀ کسب رضایت دوجانبه و حل مسالمت آمیز مساله باشید.
گام سوم: زمانی را برای گفت و گو با طرف مقابل خود تعیین کنید. این جلسه باید در اسرع وقت و با توافق دو طرف برگزار شود. هر گاه طرف مقابل، آمادگی شرکت در جلسه را نداشت، عصبانی نشوید؛ چون با این رفتار شما، ممکن است او احساس کند که مجبور است در مقابل حملۀ شما از خود دفاع کند. اگر طرف مقابل برای تعیین وقت گفت و گو، مقاومت کرد، بکوشید او را قانع کنید که این مساله برای شما مهم است.
گام چهارم: مساله را شفاف بیان کنید. نخست سعی کنید که به حقایق وفادار بمانید و سپس فقط یک بار حقایق و احساستان را بیان کنید. از ضمیر «من» برای بیان احساس خشم یا ناامیدی استفاده کنید و از ضمیر «شما» برای عبارت‌هایی مانند: « شما مرا عصبانی میکنید» استفاده نکنید.
گام پنجم: از طرف مقابل بخواهید که نظراتش را بگوید. سعی کنید تا شنوندۀ خوبی باشید. سخن او را قطع نکنید و صادقانه بکوشید که به نگرانی‌ها و احساساتش گوش دهید. به نظر میرسد اگر آنچه شنیده اید، بازگو کنید تا او بداند که شما موضوع را کاملاً درک کرده اید، سودمند باشد. از او بخواهید که به همین طریق با شما رفتار کند.
گام ششم: سعی کنید که دیدگاه طرف مقابلتان را در نظر بگیرید و بکوشید که مساله را از زاویۀ او ببینید. نگریستن به موضوع از دیدگاه مخالف، به شما درک متفاوتی از موضوع میدهد؛ حتی اگر با آن موافق نباشید.
گام هفتم: راهحلهای ویژه‌ای پیشنهاد کنید و دیگری را هم دعوت کنید تا راهحلهایی ارایه دهد و درباره مزایا و کاستیهای هر پیشنهادی بحث کنید.
گام هشتم: برای هرگونه آشتی آماده باشید، و در صورتی که دو طرف در راه حلی به توافق رسیدید، با روی باز آن را پذیرا باشید.
سخن آخر
این روزها شما نیز شاید مثل بسیاری از داوطلبان، روحیه ای حساس و آسیب پذیر پیدا کرده باشید. اضطراب ناشی از مطالبی که نخوانده‌اید، ضعف هایی که در مباحث درسی دارید و فکر کردن به نتیجۀ آزمون و اینکه در نهایت در چه دانشگاه و رشته ای پذیرفته خواهید شد، باعث میشود که زود رنج بشوید و حتی گاه حالت پرخاشگونه پیدا کنید. احساستان و دلیل ایجاد شدن آن را بشناسید؛ چون در این صورت، بهتر میتوانید بر خشم یا رنجش خویش غلبه کنید، و در نهایت اگر با بهره گیری از روش‌های یاد شده، نتوانستید با طرف مقابلتان به توافق برسید، از یک مشاور متخصص یاری بگیرید. چنین فردی میتواند به شما کمک کند تا به طور مؤثری گفت و گو کنید و سرانجام به کمک او راهحلی بیابید.
* هفته نامه پیک سنجش
