معارف اسلامی را چطور بخوانیم؟
تا 10 سال پیش شاید برای پاسخ دادن به سؤالهای درس معارف اسلامی در آزمون سراسری، حفظ کردن کتاب کافی بود، اما در سالهای اخیر، برای موفقیت در این درس، علاوه بر مطالعۀ دقیق، باید به نقد و بررسی و تحلیل مباحث کتابهای دین و زندگی پرداخت؛ در واقع امروزه سؤالهای درس معارف اسلامی ساده نیست و نمی‌توان براحتی درصد خوبی را در این درس کسب کرد.
تلاش کرده‌ایم که از زبان داوطلبان گروه‌های آزمایشی مختلف، که در این درس درصد خوبی کسب کرده‌اند، نحوۀ مطالعۀ درس معارف اسلامی و آمادگی برای آزمون آن را بیان کنیم. همچنین شاهد سخنان داوطلبانی هستیم که با وجود کسب رتبۀ عالی، نتوانسته‌اند درصد قابل توجهی را در این درس به دست بیاورند. بدون شک، سخنان این دسته از افراد نیز خالی از فایده نیست.
البته شاید شما اصلاً با درس مورد نظر مشکلی نداشته باشید که در این صورت، مشخص است که نباید نحوۀ مطالعۀ خود را تغییر دهید؛ یا شاید شیوۀ مطالعۀ دارندة یک رتبۀ برتر، با توجه به مهارت و سطح آمادگی شما، نتواند پاسخگوی نیاز شما باشد.
محمد امین روان بخش:
رتبۀ 2 گروه آزمایشی علوم تجربی آزمون سراسری 95، معارف اسلامی 85 درصد:
تنها درسی که احتمال میدادم در آزمون سراسری 100 درصد بزنم، معارف اسلامی بود؛ چون این درس را خیلی خوانده بودم و تقریباً پنج دور کتابهای معارف اسلامی را به صورت کامل خوانده بودم. برای فراگیری این درس، روشم این بود که یک بار متن درس را کامل میخواندم تا به موضوع آشنا شوم و بتوانم مفهوم آیات را بهتر متوجه شوم و سپس پیام آیات را در کنار کتاب درسی مینوشتم تا هم مطالب را به صورت خلاصه داشته باشم و هم خود اینکه نوشتن باعث یادگیری میشد؛ سپس باردیگر متن کتاب را میخواندم تا یادگیریام کامل ترشود و بعد سراغ تست میرفتم و پاسخ هر تست رروش مطالعها نیز بررسی میکردم. همچنین بررسی میکردم که به کدام قسمت‌های درس، کمتر توجه کرده‌ام، و در نهایت، آیات را تقریباً حفظ میکردم و به مرور درسها میپرداختم.
محمد کاظم میدانی:
رتبۀ 23 گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی آزمون سراسری 93، معارف اسلامی 64 درصد:
به دلیل نوع مطالب موجود در هر درس معارف اسلامی، شاهد طرح سؤالهای سخت و آسان در آن هستیم؛ برای مثال، شاید در یک نگاه، درس هشتم سال چهارم، که مربوط به معیارهای تمدن اسلامی است و دارای چندین صفحه مطلب صرفاً حفظی است و آیات زیادی دارد، از درس دوم سال دوم، که در مورد نظم در خلقت و هدف آفرینش است و به گونه ای همه از قبل با آن آشنا هستند و تشکیل شده از چند آیه کوتاه است، سختتر به نظر برسد، اما پس از مطالعه درسها و زدن تست‌های کنکور، متوجه خواهید شد که سؤالات درس هشتم سال چهارم کاملاً پاسخ مشخصی دارند، ولی اغلب سؤالاتی که از درس دوم سال دوم طرح می‌شوند، سؤالاتی با ظاهری از کلمات دشوار هستند که جواب دادن به آنها نیاز به استنباط دارد.
در مورد نحوۀ خواندن درس معارف اسلامی، یک مجموعه راهکار برای بهتر حفظ کردن و فهمیدن وجود دارد. اولین کار این است که وقتی با یک درس تازۀ معارف اسلامی مواجه میشوید، اگر مطالب کلی درس را نمیدانید، یک بار به صورت روزنامه‌وار آن را بخوانید تا با مفاهیم و عنوانهایش آشنا شوید و سپس برای بار دوم به قول معروف به جان کتاب بیفتید و ابتدا آیات را دقیق بخوانید و به صورت کامل بر نکات و واژه‌های مهمش مسلط شوید. در مورد متن درس هم آن را واو به واو بخوانید و مطالب مهمش را مشخص کنید و همچنین جای آمدن مطالب را یاد بگیرید؛ یعنی بدانید که هر مطلب به دنبال چه مطلبی و تحت چه عنوانی آمده است. همین طور لازم است که رابطه‌های علت و معلولی را نیز خوب تشخیص دهید و آنها را با فلش مشخص کنید. ضمناً هر جا که نکته‌های ترکیبی با درس‌های قبل یا بعد یا با تکه‌ای دیگر از متن به ذهنتان رسید، همان جا آنها را بنویسید. مطمین باشید که اشکالی پیش نمیآید اگر کتابتان تمیز و نو نباشد !
حتماً چند روز بعد از مطالعه، به سراغ تست‌های آن درس بروید تا با نحوۀ طرح سؤال از آن درس آشنا شوید. بهتر است که منبع اصلی تست را هم تست‌های کنکور سالهای قبل قراردهید.
یک روش خیلی کار آمد برای یادگیری مطالب حفظی، روش نوشتن است؛ زیرا نوشتن برابر است با هفت بار خواندن ! اگر به مطلبی برخوردید که خیلی حفظی است و نمیتوانید آن را براحتی حفظ کنید، مطلب را به صورت مفهومی بنویسید و حتی میتوانید آن را خلاصه نویسی کنید؛ حتی رونویسی از مطلب میتواند به جای‌گیری مطلب در حافظه کمک زیادی بکند و بازدهی مطالعه شما را بالا ببرد؛ چون مدام دست شما به کاغذ و قلم است و در حین خواندن مطلب حفظی تکراری، که احتمالاً علاقه‌ای هم به آن ندارید، حواستان پرت نمیشود.
یکی دیگر از کارهایی که میشود انجام داد، مارک‌دار کردن و خط کشیدن زیر نکات مهم است؛اما باید توجه کنید که مارک‌دار کردن باید در زمان تسلط بر متن درس و فقط برای مشخص کردن نکات مهم استفاده بشود. مشخصاً کسی که بار اول درس را میخواند، نمیتواند بخوبی نکات مهم آن را مارک‌دار کند، و چه بسا تمامی متن را به دلیل جدید بودن مارک‌دار میکند!
مطلب بسیار مهمتر از مطالعه، مروراست. اولین کاری که به شما در خواندن درس دین و زندگی، بسیار کمک میکند این است که هر وقت و هر جا تستی از این درس دیدید که نکتۀ جدیدی را مد نظر داشت، آن را بلافاصله در کتابتان وارد کنید.
با این شیوه مطالعه و مرور، تا قبل از زمان برگزاری کنکور، تقریباً کل متن کتاب را بسیار دقیق و با دقت مطالعه خواهید کرد.
علی محمّدی:
رتبه 90 گروه آزمایشی علوم انسانی آزمون سراسری 93، معارف اسلامی 7/90 درصد:
اول کار اصلاً نمی‌دانستم که چه می‌خوانم؛ یعنی موضوعات کتاب را نمی‌شناختم و روش درستی برای مطالعه در دست نداشتم. همچنین منبع خوبی نداشتم و دروس را خوب یاد نمی‌گرفتم؛ یعنی نمی‌دانستم که کدام مطالب را بخوانم و چگونه بخوانم. بعد از مدتی تلاش و سر و کلّه زدن با آزمون و تست‌های کنکور، روش متناسب با درس را پیدا کردم .ابتدا موضوعی را که درس دربارۀ آن می‌خواست بحث کند، پیدا میکردم و سپس، مهم‌ترین آیات مرتبط با موضوع درس را نشانه گذاری میکردم و آن بخش از متن درس و احادیثی را که با این آیات مرتبط بود نیز پیدا میکردم و با دسته‌بندی درست این مطالب، یادگیری برایم به بهترین شکل ممکن صورت میگرفت و بازیابی آن درس در جلسه آزمون هم برایم به آسان‌ترین شکل ممکن به وجود می‌آمد.
زینب امیر بکایی:
رتبۀ 2 گروه آزمایشی علوم انسانی آزمون سراسری 92، معارف اسلامی 4/85 درصد:
روی آیات و مفهوم آنها خیلی تاکید میکردم؛ درواقع آیات را تقریباً حفظ بودم و روی معانی و مفهوم آنها خیلی تمرکز میکردم. فکر می‌کنم که تسلط کامل به کتابهای درسی، برای پاسخ به سؤالهای این درس، بسیار مهم است.
پوریا یاراحمدی:
رتبه 3 گروه آزمایشی علوم تجربی آزمون سراسری 92،معارف اسلامی 100 درصد:
برای تسلط بر درس معارف اسلامی، تا جایی که ممکن بود، کتاب‌ها را میخواندم. شاید 10 بار کتابهای درسی را واو به واو خواندم تا کاملاً به متن آن کتاب‌ها مسلط شدم.
پویان مینایی:
رتبۀ 4 گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی آزمون سراسری 92، معارف اسلامی 7/94 درصد:
در درس معارف اسلامی، اولویت اولم، کتاب درسی بود، و آن قدر کتاب‌ها را خوانده بودم که در نهایت آنها را کاملاً حفظ شدم. گاهی نیز خودم از مباحث معارف اسلامی تست می‌ساختم و دقت میکردم که هر عبارت کتاب، مربوط به کدام موضوع است و به کدام زیر موضوع برمی‌گردد. برای بالا بردن دقتم در این زمینه، از خودکارهای رنگی برای خط کشیدن زیر عبارت‌های مهم استفاده میکردم یا نکته‌ها مهم هر درس را با رنگ‌های مختلف مینوشتم.
سهند سروری:
رتبۀ 9 گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی آزمون سراسری 92، معارف اسلامی 84 درصد:
چیزی که در این درس خیلی مهم است، متن کتاب و مهمتر از آن، آیات موجود در کتاب است؛ چون 70 تا 80 درصد سؤالهای معارف اسلامی، یا به طور مستقیم به 250 تا 260 آیه موجود در کتاب ربط دارد یا به مفهوم آنها مرتبط میشود. من برای به خاطر سپردن آیات، به کلید واژه های هر آیه دقت میکردم؛ برای مثال، در درس فقه، که درس یازدهم معارف اسلامی سال سوم است، کلمه “کافّه” در آیه موجود در درس ذکر شده است. در آیه آمده است که مردم به پیش امام بروند و فقه یاد بگیرند و به شهر خود بازگردند و نایب امام شوند و فقه را به مردم یاد دهند . برای من واژه “کافّه” کلید واژه این آیه بود و اگر “کافّه” در آیه‌ای می‌آمد، می‌دانستم که به فقه باز می‌گردد. برای تسلط بر متن درس نیز لازم است که درس را بارها خواند. من متن کتاب را یک بار میخواندم و بعد نکات مهم آن را مشخص میکردم و بار دیگر از روی درس میخواندم. بچه‌ها باید مطمین باشند که بار اول و دوم، مطالعه این درس، خیلی سخت است و در دوره‌های بعدی آسان‌تر میشود؛ در ضمن، لازم است که ارتباط بین آیات هر درس و متن آن را هم مورد توجه قرار داد.
پویا براهیم باستانی:
رتبۀ 1 گروه آزمایشی علوم تجربی آزمون سراسری 92، معارف اسلامی 4/89 درصد:
بهترین کار برای توانمند شدن در درس معارف اسلامی، این است که آیات را با متن درس ارتباط دهیم. همچنین مرور کتابهای معارف اسلامی، بسیار مهم است . من سه یا چهار بار به طور کامل کتابهای معارف اسلامی را خواندم و روی یک مجموعه از درسها، که اهمیت بیشتری دارند و بیشتر تفهیمی هستند تا حفظی، وقت بیشتری گذاشتم .
علی عجم:
رتبۀ 2 گروه آزمایشی علوم تجربی آزمون سراسری 92، معارف اسلامی 7/94 درصد:
معارف اسلامی، درسی است که با مطالعه کتاب می‌توان از پس سؤالهای آن در آزمون سراسری برآمد. من شخصاً آیه‌ها را حفظ کردم؛ یعنی هر روز صبح، نیم ساعت روی آیه‌ها کار میکردم و تست‌های آزمون‌های سراسری را چند بار زدم تا ملکه ذهنم شود. در درس معارف اسلامی اصلاً تست تالیفی نزدم.
روژان ربانی:
رتبه 7 گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی آزمون سراسری 92، معارف اسلامی 92 درصد:
تا پیش از دیدن تست‌های آزمون سراسری، نمی‌دانستم که چطور باید معارف را بخوانم و روی چه چیزی باید تاکید کنم، اما بعد از دیدن تست‌های کنکور، متوجه شدم که روی آیه‌ها و ارتباط بین قسمت‌های مختلف یک آیه تاکید بسیاری شده است؛ به همین خاطر، من هم روی آیه‌ها بیشتر کار کردم، و معتقدم که اگر کسی نمیتواند کل آیه را حفظ کند باید نکته‌های کلیدی هر آیه را بداند و نکات آن را به خاطر بسپارد.
نگین یغمایی:
رتبۀ 2 گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی آزمون سراسری 93، معارف اسلامی 68 درصد:
معارف اسلامی را سعی میکردم که همیشه مرور کنم. آیه‌ها را میخواندم، پیام‌ها را بررسی میکردم و پیش خودم تحلیل میکردم که هر آیه با کدام قسمت‌های درس ارتباط معنایی دارد. بعد از عید نوروز نیز هر روز پنج درس معارف اسلامی، دو تا دوم، دو تا سوم و یک درس سال چهارم را دوره می کردم و امیدوار بودم که این درس را در کنکور 100 درصد بزنم؛ اما چون بیشتر آن را به صورت حفظی خوانده بودم تا مفهومی، نتوانستم به منظورم برسم. سؤالهای معارف اسلامی در سالی که من در آزمون سراسری شرکت کردم، متفاوت با سالهای قبل از آن بود و بیشتر جنبه تفهیمی داشت!
سید شایان پور میر بابایی:
رتبۀ 1 گروه آزمایشی علوم تجربی آزمون سراسری 93، معارف اسلامی 7/94 درصد :
درس معارف اسلامی نیاز به مطالعه بسیار دارد. برای این درس وقت بسیاری می‌گذاشتم و مفهوم آیات را در کتابم مینوشتم و بین متن کتاب و آیات ارتباط برقرار میکردم، و در نهایت، برای تسلط بر این درس نیز زیاد تست زدم.
فاطمه ولی‌زاده پاشا:
رتبه 1 گروه آزمایشی زبانهای خارجی و رتبه 14 گروه آزمایشی علوم تجربی آزمون سراسری91، معارف اسلامی 100 درصد:
در درس دین و زندگی مشکل داشتم. همین که مفهوم هر آیه را متوجه می‌شدم، فکر میکردم که بر آن آید مسلط شده‌ام؛ در صورتی که وقتی در آزمون‌های آزمایشی شرکت میکردم، رتبه‌ام زیاد خوب نبود. وقتی غلط‌هایم را به صورت دقیق بررسی کردم، متوجه شدم که در مطالعۀ نکات ریز، کم کاری می‌کنم؛ بنابراین، شیوه مطالعاتی‌ام را تغییر دادم و سعی کردم که خیلی دقیق‌تر درس دین و زندگی را بخوانم؛ یعنی وقتی آیه را میخواندم، به طور کامل آن را به ذهنم می‌سپردم و متن‌های اطرافش را به صورت کامل حفظ میکردم و روی جغرافیای کتابم خیلی تاکید داشتم که دید تصویری خوبی از کتاب داشته باشم، و وقتی که سؤال را می‌دیدم، شماره صفحه کتاب کاملاً به یادم می‌آمد. انجام این کار کمک کرد که بتوانم درصد خوبی در این درس کسب کنم.
الهام حبیب‌زاده:
رتبه 4 گروه آزمایشی علوم انسانی آزمون سراسری 93، معارف اسلامی 7/90 درصد:
برای یادگیری درس معارف اسلامی، من در تابستان خیلی وقت گذاشتم، و چون بار اول بود که این درس را به صورت کنکوری میخواندم، هر درس را یک ساعت و نیم تا یک ساعت و چهل و پنج دقیقه مطالعه میکردم. در این مرحله، اول آیات را حفظ میکردم و پیام آیه را می خواندم و بعد متن درس را کامل میخواندم و تست‌های کنکور را می‌زدم.
الهام احسانی مقدم:
رتبه 3 گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی و رتبه 10 گروه آزمایشی زبانهای خارجی آزمون سراسری 91، معارف اسلامی 100 درصد:
در فراگیری درس دین و زندگی مشکل داشتم؛ چون من این درس را با حجم زیادی به صورت یکجا میخواندم؛ مثلاً در یک آزمون، همۀ درسها را در یک روز میخواندم و واقعاً هم آن را فراموش میکردم و این مساله باعث نگرانی‌ام شده بود؛ چون می‌دانستم که نزدیک کنکور نمیشود که همۀ درسها را در یک روز خواند. بعد در جایی خواندم که یکی از دارندگان رتبه‌های برتر کنکور سالهای قبل گفته بود که من هر روز چند دقیقه را اختصاص به درس دین و زندگی میدادم. با استفاده از این روش، هر روز سه درس از دین و زندگی دوم، سوم و چهارم را انتخاب کردم و فقط آنها را میخواندم.
فیش‌هایی را که نوشته بودم هر روز مرور میکردم. این کار برای زمان جمع بندی‌ام بود؛ اما قبل از آن هم، روزی یک تا دو درس را میخواندم که زمان کمی می‌برد، و به جایش در مجموع در طول هفته عدد بزرگی میشد و خیلی به من کمک کرد تا درس دین و زندگی را در کنکور 100درصد بزنم.
* هفته نامه پیک سنجش
