گفت و گو با محمدکاظم‌فقيه‌خراساني،رتبۀ ۲ رياضي ۹۶: اول به پاسخ صحيح برسيد بعد سراغ پاسخنامه برويد

محمد کاظم فقيه خراساني: اگر بخواهم به ترتيب توضيح دهم، براي درس ادبيات تلاش مي‌کردم که به صورت موضوعي بخوانم؛ مثلاً براي مبحث قرابت ادبي، ابتدا مفاهيم ادبيات را دقيق مي‌خواندم و سپس تست‌هاي متفاوت و متنوع حل مي­کردم. بايد بگويم که من هم مثل بسياري از بچه‌ها در خواندن شعرها مشکل داشتم و اوايل تسلط چنداني به مبحث قرابت ادبي نداشتم؛ اما بايد با تلاش و پشتکار اين مرحله را پشت سر گذاشت و دلسرد نشد. مباحث زبان و ادبيات فارسي را نيز ابتدا مي‌فهميدم و بعضي از مباحث را مثل «بياموزيم»‌ها يا بعضي از فعل‌ها که چند جزيي هستند، حفظ مي‌کردم و سپس به سراغ تست مي‌رفتم. درس زبان و ادبيات فارسي نياز به تست و تمرين زياد دارد؛ زيرا  گاه نزديک آزمون سراسري نيز  با نکته جديدي در تست‌هاي زبان و ادبيات فارسي روبرو مي­شويم. در آرايه‌هاي ادبي مشکل داشتم، اما به اين مبحث هم با مطالعه دقيق و تست زياد تسلط پيدا کردم. در کل براي پاسخ به سؤال‌هاي ادبيات بايد به مهارت لازم دست يافت که اين مهارت فقط با تست زدن بسيار به دست مي‌آيد.

محمد کاظم فقيه خراساني: به نظر من، دليلش غير منطقي بودن تست­هاي ادبيات است. در برخي از تست‌هاي قرابت معنايي يا آرايه‌ها و گاه زبان و ادبيات فارسي، هيچ قانون و منطقي نمي‌توان پيدا کرد و داوطلب گروه آزمايشي علوم رياضي و فني عادت کرده است که براي رسيدن به پاسخ صحيح، با منطق جلو برود.

زبان و ادبيات عربي: بعضي از داوطلبان تصور مي‌کنند که چون عربي ضريب 2 دارد، لازم نيست براي آن وقت بگذارند؛ اما بايد گفت چون تعداد قابل توجهي از داوطلبان چنين ديدگاهي دارند، اين درس نقش مهمي در بالا بردن تراز داوطلبان دارد؛ بخصوص به خاطر آنکه جز مبحث درک مطلب، بقيۀ مباحث اين درس قاعده‌مند است.

براي درس عربي، من در سال‌هاي پايه طوري سر کلاس سؤال مي‌کردم که معلم‌ها کلافه مي­شدند؛ يعني دربارۀ کوچکترين نکته سؤال مي­کردم تا عربي را کامل بفهمم. پيشنهاد مي‌دهم که داوطلبان، قواعد را به دقت ياد بگيرند و سپس قواعد عربي را با نکته‌هاي تستي تطبيق بدهند. در اين زمينه، تمرين تستِ زياد کارساز است. مبحث ترجمه نيز ريزه‌کاري‌هايي دارد که اگر آنها را فرابگيريم، مي‌شود به تست‌هاي آن پاسخ داد؛ يعني با 100 تا 200 تست، مي­شود به نکته‌هاي ترجمه مسلط شد؛ اما مبحث درک مطلب چندان قاعده‌مند نيست. خود من با تمرين زياد و تست زدن، توانستم به نگاه طراح پي‌ببرم.

معارف اسلامي: براي موفقيت در درس معارف اسلامي، لازم است که آيات کتاب را دقيق حفظ کرد؛ در ضمن، سؤالات کنکور در اين درس،  گاه با ديد استدلالي داوطلبان مطابقت ندارد. در اين گونه سؤال‌ها بايد به نگاه طراح پي‌برد. من، خودم، اوايل در پاسخگويي به يک‌سري از سؤال‌هاي معارف اسلامي خيلي مشکل داشتم، اما بمرور و با تست زدن و پي‌بردن به نگاه طراح، مشکلم حل شد. يک مساله مهم هم اين است که منبع پاسخگويي داوطلبان بايد متن کتاب باشد و آنها نبايد بر اساس عقل و فهم خود سؤال‌ها را جواب دهند؛ بلکه بايد ببينند که متن کتاب چه گفته است.

زبان خارجي: چون کلاس‌هاي آزاد زبان رفته بودم، زبانم خوب بود؛ البته از پاييز سال سوم دبيرستان کلاس زبان نرفته بودم، اما چون پايۀ زبانم خوب بود، وقتي از بهار تست‌هاي کنکور را در اين درس زدم، با مشکلي روبرو نشدم.

رياضي: در درس رياضي به يک مساله خيلي دقت مي‌کردم و آن هم اين بود که به صورت «دوپينگي» نخوانم؛ يعني، بعد از تدريس معلم، بلافاصله سراغ تست نمي‌رفتم؛ چون امکان داشت که بر اساس حفظيات تست را جواب بدهم. انجام اين کار در واقع از تفکر در حل مساله جلوگيري مي­کند؛ در حالي که سؤال­هاي رياضي را بايد با استدلال حل کرد؛ البته گاه در  مباحثي که معلم درس نداده بود، با استدلال خودم تست مي­زدم تا قدرت تحليل و استدلالم را به اين صورت تقويت کنم.

در کل براي درک رياضي بايد ذهن را مجبور به انجام فعاليت خلّاقانه کرد. من معتقدم که پاسخنامه را بايد کنار گذاشت و سعي کرد تا با سماجت و خلّاقيت، به پاسخ صحيح رسيد؛ چون نمي‌شود که نمونۀ همۀ سؤال‌ها را ديده باشيد و بگوييد که با زدن تستِ زياد موفق مي‌شوم به سؤال‌هاي رياضي در آزمون سراسري پاسخ بدهم. بايد ذهنتان را تقويت کنيد و خلّاقيتتان را به کار بگيريد.

آنچه گفتم دربارۀ کل مباحث رياضي بود، اما به طور مجزا براي تسلّط بر مبحث ديفرانسيل، بخصوص مبحث مشتق که سؤال زيادي از آن طرح ­مي‌شود، خيلي تمرين کردم. شايد 1000 تا 1200 تست براي مشتق زدم تا سرعت لازم را براي پاسخ به اين تست‌ها در سر جلسۀ آزمون به دست بياورم؛ يعني تمرين زياد مي­خواهد تا بتوان در زمان  تعيين شده براي زدن تست، به اين _­سؤال‌ها پاسخ داد. در هندسۀ پايه بايد با مباحث درگير شد. در ابتدا لازم است که تمرين­هاي کتاب را خوب ياد گرفت، سماجت داشت و 5 يا 10 دقيقه وقت گذاشت و به پاسخ صحيح رسيد و بعد سراغ سؤال‌هايي در سطح کنکور رفت و با قدرت استدلال و خلّاقيت، آنها را حل نمود. همان طور که قبل از اين گفتم، نبايد از ابتدا سراغ پاسخنامه رفت، و فقط اگر فردي مستاصل شد و بعد از 10 دقيقه به جواب نرسيد، بايد پاسخنامه را مطالعه کند.

هندسۀ تحليلي، محاسبات زيادي دارد و تنها تمرين زياد در اين درس است که در اين زمينه، راه گشاست. جبر و احتمال و گسسته هم همين ويژگي را دارد. در کل من براي رياضي وقت زيادي را اختصاص مي‌دادم و شايد 30 تا 40 درصد از زمان مطالعۀ من اختصاص به رياضي داشت؛ بخصوص قبل از عيد نوروز، بيشتر زمانم صرف مطالعه  دروس تخصصي، بويژه رياضي، مي­شد.

محمد کاظم فقيه خراساني: اصلاً يادم نمي­آيد که از ماشين حساب استفاده کرده باشم !

محمد کاظم فقيه خراساني: در مطالعة فيزيک شيوه‌اي مشابه با عربي داشتم؛ يعني سعي مي­کردم که مفاهيم را از معلم بدزدم! سؤال‌هاي زيادي مي‌کردم تا مطالب فيزيک کاملاً برايم جا بيفتد و به نکات ريز درس پي‌ببرم؛ در ضمن، به نظر من درس فيزيک بيش از درس خواندن، نياز به تست زني زياد دارد. در تست هم ابتدا به سراغ تست­هاي آسان و نرمال مي­رفتم و وقتي به طور کامل بر مبحث مسلّط مي­شدم، تست­هاي سخت را مي­زدم. من معتقدم که خيلي هم نبايد تست­هاي نرمال يا ساده را زد. به کمک تست­هاي سخت مي‌توان مفاهيم مختلف را در خود آن تست‌ها پياده کرد و مطلب را عميق­تر فراگرفت، و در نهايت، آمادگي ذهني لازم را براي حل مسايل مختلف در سر جلسۀ کنکور کسب کرد.

شيمي: براي مباحث حفظي شيمي، شبيه نحوۀ مطالعۀ زيست دانش‌آموزان رشته علوم تجربي عمل مي­کردم؛ يعني يک دور مبحث مورد نظر را مي‌خواندم (البته خيلي عميق و دقيق مطالعه نمي­کردم)، بعد يک مجموعه تست در همان زمينه مي­زدم و نکته­هايي را که توجه نکرده بودم و جامانده بود، موقع حل تست ياد مي­گرفتم. در درس شيمي، حتي براي مبحثي که بر آن مسلّط بودم هم، خيلي تست مي­زدم.

محمد کاظم فقيه خراساني: به نظر من دليلش اين است که آن گروه از فارغ‌التحصيلاني که نمي‌توانند در رشته رياضي موفق باشند، دست به اين کار مي‌زنند؛ افرادي که نمي‌توانند با مدرک تحصيلي خود جذب بازار کار شوند؛ و گرنه، دانشجوي رياضي، اگر باسواد باشد و تنها به فکر پاس کردن واحدهاي درسي نباشد، مي­تواند موقعيت شغلي خوبي نيز داشته باشد.

نکته ديگر، مشخص بودن انتهاي مسير علوم تجربي در رشته‌هاي مطرح و پر طرفدار است؛ اينکه در ديد جامعه مشخص است دانشجوي پزشکي در انتها براي خودش مطب خواهد داشت و در بيمارستان کار _­مي­کند، و براي همين خاطر، والدين يا حتي دانش‌آموزان مايلند در رشته اي درس بخوانند که انتهاي آن مشخص است.

محمد کاظم فقيه خراساني: بله، از مشاور مدرسه کمک گرفتم و سعي مي‌کردم که  طبق برنامۀ مشاور جلو بروم؛ چون نمي‌خواستم ريسک کنم و معتقد بودم که او اطلاعات دقيق‌تري دارد و خودم را پاي‌بند به اجراي برنامۀ مشاور مي­کردم؛ در ضمن، هر وقت نگران يا مضطرب مي­شدم، مشاور آرامم مي­کرد؛ براي مثال، اصلي­ترين مشکل من بي‌دقتي‌ام بود؛ حتي در سر جلسۀ آزمون هم چهار سؤال را به دليل بي‌دقتي از دست دادم، اما باز نسبت به آزمون‌هاي آزمايشي، تعداد بي‌دقتي‌هايم کاهش يافت و اين موفقيت را مديون مشاورم هستم که به من راهکار نشان داد و در ضمن گفت که بي‌دقتي، تنها مشکل من نيست و رتبه‌هاي برتر ديگر هم اين مشکل را داشته‌اند و همين امر و ارايه تجربه‌هاي رتبه‌هاي برتر سال‌هاي گذشته، به من آرامش مي­داد.

برادران بزرگترم نيز که اين مرحله را پشت سر گذاشته­اند، راهنمايي‌ام مي‌کردند؛ بخصوص برادر دومم که در سالي که آزمون داده است، رتبۀ خوبي کسب کرده و مهندسي برق شريف خوانده است، به نوعي پشتيبان و عامل دلگرمي­ام بود.

محمد کاظم فقيه خراساني: تقريباً يک روز يا يک روز و نيم استراحت کردم و بقيه تعطيلات، به صورت کامل به مطالعه گذشت. دروس پايه را در هفتۀ اول عيد مطالعه کردم و در هفتۀ دوم به مطالعه دروس پيش‌دانشگاهي پرداختم.

محمد کاظم فقيه خراساني: يک ماه آخر، بيشتر آزمون‌هاي آزمايشي جامع مؤسسات مختلف را مي­دادم و اگر هم آزمون جامع نمي‌دادم، خودم در خانه آزمون جامع دروس رياضي و فيزيک را برگزار مي­کردم. تورقي هم روي حفظيات ادبيات فارسي، مثل تاريخ ادبيات يا لغات داشتم و حفظيات شيمي را نيز مطالعه کردم و تا حدودي نيز به مرور فرمول‌ها پرداختم.

محمد کاظم فقيه خراساني: بله، خيلي راضي بودم؛ چون رتبه و نتيجه آزمون‌هاي آزمايشي را در بوق و کرنا نمي‌کردند و زياد کاري به درصدها و ترازهاي ما نداشتند، و در عين حال، فضا براي دانش­آموزي که مي­خواست درس بخواند، مهيّا بود.

محمد کاظم فقيه خراساني: در ذهنم بود که گاهي مدرسه نروم، اما هيچ وقت چنين کاري را نکردم.

محمد کاظم فقيه خراساني: تابستان خيلي درس نخواندم و بيشتر به مرور دروس سال‌هاي پايه، آن هم دروس اختصاصي، پرداختم؛ اما از مهر ماه به صورت جدي مطالعه‌ام را شروع کردم و هيچ روزي نبود که بگويم اصلاً مطالعه نکردم؛ در ضمن، سر کلاس هم سعي مي­کردم که درس‌ها را  به طور دقيق بفهمم .

محمد کاظم فقيه خراساني: موبايل داشتم، اما روي «سايلنت» بود و به کسي پاسخگو نبودم و خودم نيز سراغش نمي‌رفتم.

محمد کاظم فقيه خراساني: من در همه حال به خدا توکّل مي‌کردم. به خودم مي­گفتم وظيفۀ من اين است که تلاش کنم و درس بخوانم و در اين راه زحمت بکشم و مابقي‌اش به دست خداست. در کل معتقدم کسي که جهان‌بيني درست و متقني داشته باشد، دچار سرگشتگي نمي­شود.

محمد کاظم فقيه خراساني: جمعه‌ها يک هفته در ميان، بعد از آزمون آزمايشي، تقريباً 5 يا 6 ساعت تفريح داشتم: تلويزيون مي­ديدم، سينما مي­رفتم، سراغ اينترنت مي‌رفتم، و چيزي که بيشتر از همه دوست داشتم، رفتن به سالن و بازي فوتبال بود که بعضي از اوقات هم با آقاي حسن موسوي که رتبۀ 10 رياضي شد، مي‌رفتيم.

محمد کاظم فقيه خراساني: صبحانه وعده‌اي بود که حتماً مي­خوردم و سعي مي‌کردم که يک صبحانه مقوي بخورم؛ براي مثال، حلوا ارده مي‌خوردم. هفتۀ آخر  قبل از کنکور هم سعي کردم که برنامۀ غذايي سالمي داشته باشم تا خداي نکرده مريض نشوم.

محمد کاظم فقيه خراساني: گاهي مي­شنويم که داوطلبي مي­گويد من اين هفته را «بکوب» خواندم، اما در انتهاي هفته نتيجه‌اي از مطالعه‌ام نگرفتم. به اين دسته از دوستان مي­گويم که دلسرد نشوند؛ چون چنين شرايطي براي هر کسي امکان دارد که پيش بيايد. خود من هم اوايل «تلو تلو» مي­خوردم و نمي‌دانستم که چطور برنامه‌ريزي کنم، اما دلسرد نشدم و کار و مطالعه را رها نکردم.

معدل کتبي ديپلم: 79/19