بسیاری از دانش آموزانی که به ما مراجعه می‌کنند یک عبارت را خیلی به کار می‌برند : «نمیتوانم درس بخوانم چون تمرکز ندارم». خیلی از آن ها فکر می کنند ذاتا آدم حواس پرتی هستند در صورتی که این دیدگاه غلط است چرا که تمرکز حواس یک امر اکتسابی است و ذاتی نیست. هر کس با هوش عادی می تواند به تمرکز حواس خیره کننده ای دست یابد و عوامل عدم تمرکز را از بین ببرد. البته حواس پرتی هیچ موقع به صفر نمی رسد اما میتوان میزان آن را تا حد قابل ملاحظه ای کاهش داد.
چرا نمیتوانید تمرکز کنید؟
در دنیای مدرن امروزی خیلی چیزها باعث حواس پرتی می شوند. در دهه‌ی اخیر توانایی ما برای تمرکز کردن به شدت کاهش یافته و ظاهرا مقصر اصلی این افت تمرکز، فناوری و تکنولوژی است. فرقی ندارد کجا هستید و در چه شرایطی قرار دارید، گوشی هوشمند، تبلت و لپ تاب به راحتی توانایی مطالعه متمرکز را از شما می گیرند. عوامل دیگری هم در عدم تمرکز دخیل هستند که در زیر به آن ها اشاره کردیم.
معمولا هنگام مطالعه عواملی که سبب حواس پرتی شامل:
شبکه‌های اجتماعی
تماس‌ها
وب‌گردی بدون هدف
پیامک دادن
چک کردن ایمیل
تلویزیون
روابط، بحث و جدل ها
سر و صدا
خیال پردازی بیش از حد
چگونه هنگام مطالعه تمرکز کنیم؟
تمرکز هنگام مطالعه برای هر دانش آموزی که می خواهد به مدت طولانی مطالعه کند بسیار مهم است. باید یاد بگیرید که چگونه مدت زیادی مطالعه کنید بدون اینکه حواستان پرت شود. پس بیایید راهکارهایی برای ایجاد تمرکز هنگام درس خواندن نشانتان دهیم.
مکان مطالعه
اتاقی را در نظر بگیرید که همه چیز در آن به هم ریخته است. وسایل پخش و پلا هستند و کتابها هر کدام به یک طرف رها شده اند. هوای اتاق سرد است و از پنجره صدای آزار دهنده بوق ماشین ها شنیده می شود. آیا در این اتاق می توان مطالعه با تمرکز داشت؟ طبیعی است که جواب منفی باشد. یک مکان مطالعه خوب از الزامات ایجاد تمرکز هنگام درس خواندن است. در واقع اولین چیزی که میتواند به شما برای داشتن تمرکز بالا کمک کند مکانی است که در آن مطالعه می کنید چرا که روی نحوه تمرکز شما تاثیر زیادی دارد. برای رسیدن به بیشترین میزان تمرکز، محل مطالعه را درست انتخاب کنید.
چند توصیه در رابطه با مکان مطالعه:
مکانی را برای مطالعه اختصاص بدهید در آن راحت باشید.
در هوای سرد یا خیلی گرم توانایی تمرکز به شدت کاهش می یابد بنابر این محلی را انتخاب کنید که دمای مناسبی داشته باشد.
محل مطالعه‌ی خود را تمیز نگهدارید، کتاب ها و جزوات خود را مرتب کنید و فضایی را به آن ها اختصاص دهید.
ترجیحا در محل مطالعه تلویزیون در دسترس نباشد.
کتابها، جزوه‌ها مورد نیازتان را کنار دست‌تان بگذاريد. اگر لازم باشد براي آن‌ها از جايتان بلند شويد يا مدّتي دنبالشان بگرديد، حواستان بيش‌تر پرت مي‌شود.
اگر سر و صدای زیادی می شنوید هدفونی تهیه کنید و آن را روی گوشتان بگذارید تا شنیدن صداهای پرت کننده حواس به حداقل برسد.
زمانی برای افکار مزاحم
ممکن است هنگام مطالعه افکار نگران کننده یا اضطراب آوری به ذهنتان برسد. افکار مزاحم رنج عدم تمرکز را به شما تحمیل می کنند پس لازم است راه چاره ای برایشان داشته باشید. هنگام مطالعه کنارتان یک کاغذ و خودکار برای نوشتن افکار مزاحم داشته باشید افکار را یادداشت کنید تا در زمان دیگری به آن ها فکر کنید با خودتان بگویید “بعدا به این موضوعات فکر میکنم الان وقت مطالعه است” . در اوقاتی را که برای افکار مزاحم در نظر گرفته اید تا میتوانید به آن فکر کنید و اگر نگرانی ذهنی دارید بر طرفش کنید.
تک کاری
اغلب شاید دوست داشته باشید چند کار را به صورت همزمان انجام دهید تا در وقتتان صرفه جویی شود. اما اشتباه می کنید! یک ذهن شلوغ عملکرد بالایی ندارد . انجام دادن چند کار به طور همزمان تنها قدرت یادگیری تان را کاهش می دهد. بنابراین هر بار که کاری را انجام می دهید فقط روی آن تمرکز کنید و بعد از اتمام آن به سراغ کار بعدی بروید. به عنوان مثال وقتی درس می خوانید فقط درس بخوانید و وقتی استراحت می کنید فقط استراحت کنید و به فکر درس نباشید.
خواب و استراحت به اندازه کافی
بعضی از کنکوری‌ها تصور می کنند با کمتر خوابیدن و بیشتر درس خواندن نتیجه بهتری می گیرند. باید بپذیریم کاهش ساعت خواب برای مطالعه بیشتر به جای اینکه بازدهی داشته باشد باعث کاهش آن می شود. کمبود خواب شما را خسته و بی حوصله می کند و زمانی که در حال مطالعه هستید حواستان را نمیتوانید جمع کنید. این عالی است که ساعت‌های بیشتری درس بخوانید اما برای اینکه از ساعت مطالعه خودتان بهره ببرید موارد زیر را به یاد داشته باشید:
ساختار بدن انسان الزام می کند که روزانه ۷ تا ۸ ساعت بخوابید.
خواب کافی باعث رفع خستگی می شود وقتی که خیلی خسته هستید مطالعه فقط وقت تلف کردن است. بهتر است زمان کوتاهی را به استراحت اختصاص دهید.
بهترین خواب، خواب شب است چرا که خواب خوب شبانه تأثیر چشمگیری بر افزایش تمرکز حواس دار دارد و مهارت یادگیری تان را افزایش میدهد.
شبکه های اجتماعی
اگر از من بپرسید بزرگترین قاتل وقت و تمرکز در دنیای امروزی چیست بدون وقفه جواب خواهم داد شبکه‌های اجتماعی. اپلیکیشن های ارتباطی بسیار جذاب هستند و البته مهم ترین خصوصیت آن ها وسوسه کردن است. وسوسه ای که هنگام مطالعه به سراغمان می آید و از ما می خواهد تا سری به شبکه های اجتماعی خودمان بزنیم و از رویدادهای تازه با خبر شویم. بهترین راهکار برای مبارزه با این مشکل خاموش کردن گوشی و دور کردن آن از خودتان است. اگر این کار نیمی خواهید انجام دهی حداقل کار این است که موبایل‌تان را روی حالت پرواز (airplane mode) قرار دهید و حساب‌های شبکه‌های اجتماعی‌تان را ببندید یا اعلانات را بی صدا کنید.
ایست!
وقتی حواساتان پرت شد و ذهنتان درگیر موضوعی غیر از درس خواندن است، با فرمان ایست افکار خود را متوقف کنید. هر بار که متوجه عدم تمرکز خود شدید با صدای بلند بگویید “ایست، برگردیم سر مطالعه”
هدف و بازه زمانی مطالعه
واحد مطالعه خود را کوتاه کنید. مثلا اگر قصد دارید ۹۰ دقیقه درس بخوانید آن را به سه ۳۰ دقیقه تقسیم کنید و بعد از هر سی دقیقه ۵ دقیقه استراحت کنید.
قبل از اینکه شروع کنید به درس خواندن هدف مطالعاتی خود را تعیین کنید. به عنوان مثال با خود بگویید “می خواهم از صفحه ۳۶ تا ۴۵ را بخوانم”
مطالعه فعال
فعال بودن هنگام مطالعه کمک زیادی به شما در حفظ تمرکز می کند. در طول مطالعه زیر مطالب مهم خط بکشید و نکات مهم را یادداشت نمایید اینکار باعث می شود ذهن شما درگیر مطالعه و متمرکز شود. همچنین دنبال کردن خطوط متن کتاب با انگشت یا قلم می تواند در جهت جلوگیری از حواس پرتی به شما کمک کند.
تار عنکبوت
تا به حال به تار عنکبوت دست زده اید؟ اگر بار اول به تار عنکبوت دست بزنید تار تکان می خورد و باعث واکنش عنکبوت می شود. کافیست چند بار تکان دادن را تکرار کنید، عنکبوت هیچ واکنشی از خودش نشان نمی دهد. شما هم وقتی در حال مطالعه هستید اگر عامل مزاحمی در محیط وجود دارد (مثلا در با صدای بلند به هم می‌خورد) نباید در مقابل این عامل مزاحم واکنش نشان دهید تا حواستان را پرت شود. از روش عنکبوتی استفاده کنید و در مقابل حواس پرتی تسلیم نشوید.
کافئین
مصرف متعادل کافئین به افزایش تمرکز حواس کمک می‌کند. یک فنجان چای، قهوه و کافی میکس یا دیگر نوشیدنی‌های کافئين‌دار می تواند ذهن شما هنگام مطالعه متمرکز تر کند و خستگی را تا حدودی برطرف کند. البته مصرف زیاد کافئین نتیجه عکس دارد، در صورت زیاده روی باعث عدم تمرکز می شود.
نیاز ب تمرین
موفقیت در حفظ تمرکز و عدم حواس پرتی هنگام مطالعه یک شبه حاصل نمی شود بلکه نیاز دارد تا مدتی مواردی که برای تمرکز حواس گفتیم را اجرا کنید. بنابراین با تمرین روزانه روش هایی که مطرح کردیم لذت مطالعه متمرکز و به دور از حواس پرتی را برای خودتان بیشتر کنید.
