مشکلی به نام اختلال در تمرکز دانش آموزان
بعضی از دانش آموزان بدون حضور والدینشان نمی توانند درس بخوانند و از سال های اول تحصیل عادت کرده اند هنگام درس خواندن کسی همراه آنها باشد با این که باید برای بهبود شرایط در روزهای امتحان فکری کرد و شرایط را به بهترین شکل تغییر داد, اما در این روزها حتما نظارت و توجه والدین ضروری است و این موضوع بخصوص در مورد بچه هایی که از نظر درسی با مشکل مواجه هستند, اهمیت بیشتری پیدا می کند.
دیکته که مینویسد، همیشه یکی دو کلمه جا میافتد یا نقطههای حروف را کم و زیاد میگذارد. کتاب و دفترهایش هم خیلی وقتها در مدرسه جا میماند یا گم میشود و همه باید دنبال آنها بگردند.
این وضع نه تنها پدر و مادرش را کلافه کرده که معلم های مدرسه را هم حسابی به دردسر انداخته است. با این حال، والدین او چندان توجهی به این شرایط ندارند و می گویند فرزندشان فقط کمی بازیگوش است.
آنها تصور می کنند بازیگوش بودن کودک شان طبیعی است و نیازی به درمان و مداخلات پزشکی ندارد؛ در حالی که شاید این علائم، نشانه ای از یک اختلال باشد که از نظر متخصصان خیلی هم عادی و معمولی نیست!
آریا که امسال کلاس دوم دبستان است، حالا نزدیک امتحانات از درس و مدرسه خسته شده و می گوید دیگر دوست ندارد درس خواندن را ادامه دهد. مادرش هم از وضع درسی او ناراضی است و فکر می کند شیطنت های فرزندش اجازه نمی دهد با دقت و تمرکز لازم درس هایش را بخواند و برای امتحان ها آماده شود.
البته آن طور که مشخص است بی دقتی، نداشتن تمرکز و توجه کافی دانش آموزان یکی از متداول ترین شکایت های پدر و مادرهاست ولی گروهی نمی دانند شیوه برخورد صحیح با این مشکلات چیست و در نتیجه راه حل هایی غیرمنطقی برای آنها پیدا می کنند.
به عنوان مثال پدر یکی از این بچه ها که فکر می کند فرزندش فقط به دلیل بازیگوشی و شیطنت نمی تواند درس بخواند، امسال راه حلی پیدا کرده که از نظر خودش، نمونه است! او تمام اسباب بازی ها و کتاب های غیردرسی فرزندش را در کمدی گذاشته و بازی کردن و تماشای تلویزیون را در روزهای امتحان به طور کلی برای او ممنوع کرده است تا به خیال خودش، امسال پسرش نمره های بهتری بگیرد، اما معلوم نیست با این کار، پایان امتحانات چه اتفاقی خواهد افتاد و چه وضعی پیش خواهد آمد؟!
● هر شیطنتی اختلال نیست
با این که بعضی ها اصلا اعتقادی به اختلال کم تمرکزی و بی توجهی ندارند، ولی بعضی پدر و مادرها هم به محض دیدن کوچک ترین شیطنت و پرتحرکی در فرزندشان، این رفتار را نوعی اختلال تلقی می کنند. در حالی که تا نشانه ها و علائم کافی وجود نداشته باشد، نمی توان بازیگوشی و تحرک بچه ها را ناشی از اختلال دانست.
دکتر میترا حکیم شوشتری، فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره این علائم چنین توضیح می دهد: بچه هایی که با این مشکل دست به گریبان هستند معمولا به جزئیات دقت نمی کنند و به همین دلیل در مطالعه درس ها و بخصوص نوشتن دیکته با مشکلات متعددی روبه رو می شوند. با توجه به این که نوشتن دیکته و توجه به معلم، دقت و تمرکز مستمری را می طلبد طبیعی است این بچه ها نتوانند دائم به صدای معلم گوش دهند و تمرکز کنند. در نتیجه اشتباهاتی در دیکته آنها مشاهده می شود. مثلا ممکن است کودک کلمه ساده ای را که شیوه نوشتن آن را هم می داند، جا بیندازد یا فراموش کند سرکش و نقطه ها را بگذارد.
بعضی از بچه ها کلماتی را جا می اندازند و گاه کلماتی را هم اشتباه می نویسند و در این شرایط ممکن است پدر و مادر بگویند اشتباه نوشتن کلمه ها هم ناشی از بی دقتی و بی توجهی کودک است. در حالی که این عضو هیات علمی دانشگاه، تاکید می کند: در این مواقع، معمولا کودک کلمات را درست می نویسد مگر این که علاوه بر کم تمرکز بودن، دچار اختلال یادگیری هم باشد. بنابراین باید توجه داشته باشیم غلط نوشتن همیشه ناشی از بی توجهی نیست.
به گفته وی، این بچه ها دائم لوازم و وسایل شخصی شان را گم می کنند یا آنها را در مکان های مختلف جا می گذارند. علاوه بر این، نامرتب بودن هم یکی دیگر از نشانه هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد. این بچه ها معمولا وسایل شان را به صورت نامرتب و به هم ریخته در جایی می ریزند و دائم لازم است کسی به آنها یادآوری کند وسایل شان را مرتب و جمع کنند.
● همه کارها دقت نمی خواهد
اگر کودک موقع بازی حواسش جمع باشد و فقط از درس خواندن طفره برود، چطور؟ اگر با ذوق و شوق مشغول بازی کردن یا تماشای کارتون های مورد علاقه اش شود و فقط وقتی می خواهد درس بخواند، بدقلقی کند، آن وقت چه کار باید کرد؟
بعضی از مادرها این سوال ها را می پرسند و فکر می کنند دقت داشتن موقع بازی و سرگرمی وضع را تغییر می دهد.
دکتر حکیم شوشتری در پاسخ به این پرسش ها می گوید: کارهایی که از نظر ذهنی به تلاش و تمرکز نیاز دارد، دقت کودک را نیز می طلبد. یادمان باشد تماشای برنامه های تلویزیون یا بازی خیلی به دقت نیاز ندارد و لازم نیست کودک توجه و تمرکز زیادی داشته باشد، ولی درس خواندن و بخصوص درس هایی که کودک علاقه ای به آنها ندارد، دقت زیادی می طلبد.
به گفته وی، معمولا شروع کارهایی که به دقت نیاز دارد برای این بچه ها سخت تر است. به عنوان نمونه درس خواندن برای کودکی که کم دقت و بی توجه است، به راحتی پیش نمی رود. علاوه بر این، مهارت های مطالعه نیز در این بچه ها کمتر از سایر هم سن و سالانشان خواهد بود. در نتیجه گاهی می بینیم این بچه ها قادر نیستند مطلبی را به درستی بخوانند، موضوعات را جمع بندی کرده و خلاصه ای از آن تهیه کنند.
این در حالی است که به گفته این روانپزشک کودک، چنین مهارت هایی بتدریج در طول تحصیل دانش آموزان ایجاد شده و تقریبا حدود سال های سوم و چهارم دبستان شاهد به کارگیری این مهارت ها از سوی آنها هستیم. کودکان کم تمرکز، اما در این موارد ضعیف تر از سایر همسالان خود خواهند بود که باید به این مورد هم دقت کرد.
تا به حال متوجه شده اید وقتی با بعضی از بچه ها حرف می زنیم، طوری به صورت و چشم های ما نگاه می کنند که انگار اصلا حواس شان به ما نیست و متوجه حرف های ما نمی شوند؟ آنها در حال و هوای دیگری به سر می برند و گویی در این دنیا نیستند.
دکتر حکیم شوشتری ضمن بیان این که این وضع هم می تواند ناشی از وجود این نوع اختلال باشد، خاطرنشان می کند: حداقل باید شش علامت از نشانه هایی را که ذکر شد، در کودک وجود داشته باشد تا بتوانیم او را کم تمرکز بدانیم. به عبارت دیگر، موفق نبودن دانش آموز در مسائل درسی همیشه ناشی از دقت پایین او نیست و مثلا ممکن است اختلال یادگیری عامل اصلی به وجودآورنده این وضع باشد.
خواب ناکافی دانش آموزان که در روزهای امتحان شاهد آن هستیم یا تغذیه نامناسب و استفاده از مواد غذایی مضر نیز ازجمله عواملی است که می تواند موجب کم تمرکزی شود.
به گفته این روانپزشک کودک، این موارد هیچ یک موجب بروز و ایجاد اختلال کم توجهی نخواهد شد ولی نشانه ها و عللی از کم توجهی است که می تواند این اختلال را تشدید کند.
● دختربچه ها کم توجه ترند یا پسربچه ها؟
اختلال کم تمرکزی در پسربچه ها شایع تر است و دکتر حکیم شوشتری ضمن بیان این مطلب می افزاید: به طور کلی اختلال بیش فعالی که شامل سه نوع پرتحرکی، کم تمرکزی و ترکیبی است در پسربچه ها بیشتر مشاهده می شود.
البته موفقیت و نتیجه گیری بچه ها در امتحانات به میزان هوش آنها بستگی دارد. به طوری که خیلی از این دانش آموزان به دلیل هوش بالایی که دارند، مطالب را سریع تر و بهتر از بقیه متوجه می شوند و در نتیجه در امتحانات هم نمره های خوبی کسب می کنند. مسلما اگر این بچه ها تمرکز بهتری داشته باشند، می توانند نتیجه عالی تری نیز به دست آورند. بنابراین می توان گفت کم دقتی باعث می شود توانایی بچه ها آن طور که باید و شاید به چشم نیاید.
وی ادامه می دهد: در صورتی که زمینه درس خواندن برای دانش آموزی فراهم باشد یعنی خانواده جو متشنجی نداشته و کودک نیز از نظر خواب و غذا در وضع مطلوبی باشد ولی همچنان علاقه ای به درس خواندن نشان ندهد و در این کار موفق نباشد، حتما لازم است مورد ارزیابی قرار گیرد.
آن طور که این عضو هیات علمی دانشگاه تاکید می کند هر پرتحرکی را نمی توان مربوط به این نوع اختلال دانست و حتما باید پس از ارزیابی های دقیق به این نتیجه رسید، چراکه مسائل مختلفی می تواند بر این موضوع تاثیرگذار باشد و حتی وضع اقتصادی و اجتماعی خانواده نیز در این زمینه و میزان پرتحرکی کودک تاثیر دارد.
● روزهای امتحان و نظارت های والدین
بعضی از دانش آموزان بدون حضور مادرشان نمی توانند درس بخوانند و از سال های اول تحصیل عادت کرده اند هنگام درس خواندن کسی همراه آنها باشد. با این که باید برای بهبود شرایط در روزهای امتحان فکری کرد و شرایط را به بهترین شکل تغییر داد، اما در این روزها حتما نظارت و توجه والدین ضروری است و این موضوع بخصوص در مورد بچه هایی که از نظر درسی با مشکل مواجه هستند، اهمیت بیشتری پیدا می کند.
دکتر حکیم شوشتری به والدین بچه های کم تمرکز توصیه می کند هنگام درس خواندن، شرایط مطالعه را برای آنها ساده تر کنند. مثلا می توانید هر درس را به بخش های مختلف و کوچک تر تقسیم کنید و از او بخواهید پس از مطالعه هر یک از این بخش ها و زمانی که مطمئن شدید درس را بخوبی درک کرده، سراغ قسمت بعد برود.
البته نباید فراموش کنیم درمان دارویی برای این بچه ها مهم ترین و بیشترین تاثیر را دارد و علاوه بر آن می توان از تمریناتی نیز برای بهبود توجه و تمرکز کمک گرفت. به گفته این پزشک متخصص، خانواده ها به هیچ بهانه ای نباید مراجعه به متخصصان کودک و مصرف داروهای مناسبی را که پزشک تجویز می کند، کنار بگذارند. علاوه بر این، بچه های کم تمرکز معمولا از نظر مهارت های اجتماعی نیز از سایر بچه ها ضعیف تر هستند و چون فرصت های مختلف را به دلیل تمرکز پایین از دست می دهند، مهارت اجتماعی پایینی دارند. بنابراین بسیار مهم است که به محض بروز چنین مشکلی به پزشک مراجعه کرده و مطابق نظر او عمل کنید.
دکتر حکیم شوشتری یادآور می شود: نباید فراموش کنیم فقط درصدی از این بچه ها شانس بهبود دارند و بقیه آنها در دوران بزرگسالی نیز با این مشکلات روبه رو هستند. البته برای گروهی از این افراد در دوران بزرگسالی مشکلات بیشتر هم می شود. به همین دلیل بسیار مهم است که نگران انگ و طرز فکر مردم نسبت به این بیماری نباشید و به موقع کودک را برای اقدامات درمانی به متخصص نشان دهید چراکه در غیر این صورت ناچار خواهید شد در سال های بعد هزینه و وقت بیشتری را اختصاص دهید.
نیلوفر اسعدی بیگی
منبع: جام جم