دروس تخصصی را چگونه مطالعه کنیم؟

سلام! سلام و خدا قوت به عزیزانی که وقت شریف خود را صرف علم آموزی می‌کنند و تلاش دارند که امروزشان را بهتر از دیروز کنند. در این آغازین روزهای زمستان و پس از پشت سر گذاشتن یلدا، حالا که روشنایی و روز طولانی‌تر شده و تاریکی و شب کوتاه و کوتاه‌تر می‌شود، امیدوارم که همه عزیزان دانش‌آموز و دانشجو، بر تلاش و تکاپوی خود بیفزایند و از این اوقات ارزشمند سنین نوجوانی و جوانی به نحو شایسته‌ای استفاده کنند.

حالا چرا مقاله این هفته را با این نصیحت و سفارش شروع می‌کنیم؟ چون که با بررسی‌های دقیق‌تر و متواتر صاحب‌نظران، مسلم شده است که بهترین سنین یادگیری از کودکی تا جوانی است؛ هر چند عمر رشد و تعالی فکری برای انسان در همه سنین است و بعد از دوره جوانی، تنها قدرت یادگیری و به خاطر سپاری کمتر و کمتر می‌شود؛ پس باید وقت را غنیمت بشماریم و از آن به صورت بهینه استفاده کنیم.

سنین نوجوانی و جوانی مثل زمانی است که کشاورز دانه را در خاک می‌افشاند تا با هزار امید و آرزو، بعد از گذشت مدتی که دانه رشد کرد و بالغ شد،  به برداشت برسد؛ پس عزیزان دانش‌آموز و داوطلبان گرامی کنکور! قدر این ایام و بخصوص دی‌ماه را بدانید و بر تلاش خود بیفزایید؛ آن هم به دو دلیل اساسی:

۱- دی ‌ماه فصل امتحانات است و مجبوریم دروس را مطالعه و مرور کنیم. بهتر است که این کار را دو منظوره انجام انجام بدهیم و آنهایی که اول تابستان ۹۳ کنکور دارند یک تیر و دو نشان بزنند تا هم امتحانات دی‌ماه را بدهند و هم نیم نگاهی به کنکور داشته باشند.

یکی دو هفته گذشته راجع به نحوه مطالعه دروس باهم صحبت کردیم و قدری نیز در مورد دروس عمومی باهم گپ و گفت و گو داشتیم و شرح و بسط آن رفت که دروس عمومی را چگونه مطالعه کنیم؛ اما این هفته در این مقال می‌خواهیم در مورد نحوه مطالعه دروس تخصصی گروه‌های آزمایشی مختلف با هم صحبت کنیم و حالا اولین نکته‌ در مورد نحوه مطالعه دروس تخصصی را به عرضتان می‌رسانیم.

خوانندگان گرامی به یاد دارند که وقتی صحبت از دروس عمومی به میان آمد تقریباً برای همه آنها یک نسخه کم و بیش مشابه تجویز کردیم؛ یعنی برای هر سه درس ادبیات فارسی، عربی و زبان توصیه کردیم که اول معانی لغات و اصطلاحات را بدانید، دوم قوانین دستوری را مطالعه کنید، و سوم …‌ ؛ اما واقعیت این است که دروس تخصصی هر کدام روش خاص خود را می‌طلبد؛ برای مثال، نمی‌توان ریاضی را همان‌گونه مطالعه کرد که شیمی را مطالعه می‌کنیم؛ یا مثلاً تاریخ و جغرافیا را نمی‌توان مثل فلسفه و منطق مطالعه کرد. در دروس تخصصی، هر درس «قلق» خاص خود را دارد و ما برای مطالعه باید به آن واقف باشیم.

برای نمونه، شیمی (اکثر مطالب شیمی) را می‌توان مرور و در ذهن تحلیل نمود و با صامت خواندن ما می‌توانیم ربط مطالب را به هم درک کنیم؛ اما کتاب‌های ریاضی را نمی‌توان صامت خوانی کرد. برای مطالعه کتب مختلف ریاضی باید حتماً قلم به دست بگیرید و یکی یکی همراه با صبر و حوصله مسایل را حل کنید و در طول مسیر حل مساله متوجه اشکالات خود بشوید. ریاضی را حتماً باید عددگذاری و حل کرد. برای مطالعه ریاضی تقریباً این بهترین راه است و تقریباً راه دیگری ندارد؛ اما بسیاری از مطالب شیمی را می‌توان در منزل یا مدرسه در حال راه رفتن مطالعه کرد و در ذهن تحلیل نمود، و جالب‌تر اینکه فیزیک معجونی است بین شیمی و ریاضی؛ بخشی از مطالب آن را می‌توان در گوشه‌ای نشست و خواند یا راه رفت و صامت‌خوانی کرد و به ذهن سپرد؛ بویژه آنجایی که تعاریف و توضیحات و اصطلاحات آمده است؛ اما آنجایی که صحبت از مساله و کاربرد فرمول به وسط می‌آید، باید مثل ریاضی زانو به زمین زد و تست و مسایل را عددگذاری و حل کرد تا به ذهن بنشیند و یادگیری را ماندگارتر کرد.

برای حل هر مساله فیزیک ابتدا باید تشخیص دهیم که با توجه به داده‌های مساله، این مساله از طریق کدام فرمول حل می‌شود و سپس جاگذاری داده‌ها را انجام می‌دهیم و سرانجام به حل یا پاسخ نهایی می‌رسیم.

در دروس دیگر هم وضع به همین منوال است؛ برای مثال، زیست‌شناسی که یکی از بهترین دروس تخصصی رشته علوم تجربی است، غالب مطالعه آن تیوریک، توضیحی، تحلیلی و بعضاً تاریخ علم است و در یادگیری آن، به یادسپاری و کشاندن مطالب و اصطلاحات به بخش مانگار ذهن، مهم‌ترین کار است؛ البته در دروس زیست‌شناسی و حتی زمین‌شناسی، از آنجایی که اصطلاحات علمی هم فراوان هستند و هم دور از ذهن، یادگیری و قریب به ذهن کردن مطالب برای به خاطر سپاری، حایز اهمیت است. برای این کار، دانستن معانی فارسی اصطلاحات به ماندگاری آنها خیلی کمک می‌کند؛ برای نمونه، وقتی ما بدانیم که غشاء همان دیواره است یا سلول معنایی از اتاقک یا حجره می‌باشد و BMI در علم تغذیه و سلامت، آغاز کلمات  Body mass index است و این کلمات یعنی «شاخص توده بدنی» که به کمک آنها می‌توان میزان تناسب قد و وزن را مشخص کرد، این موضوع، ماندگاری اصطلاح را در ذهن ما بیشتر می‌کنند.

دانش‌آموزی را می‌شناختم که دروس را به روش خودش یاد می‌گرفت؛ برای مثال، در درس زیست‌شناسی برای یادگیری جدول فرمانرو، شاخه، راه، راسته، تیره، جنس و گونه مشکل داشت. آن وقت نشسته بود و برای خودش حروف اول این اصطلاحات را بترتیب پشت سر هم گذاشته و کلمه نامانوس «فشررتجگ» را ساخته بود و این کلمه در ذهنش حل شده بود و حالا هر وقت می‌خواست بداند که بعد از فرمانور چیست، بلافاصله در کلمه «فشررتجگ» بعد از «ف» به «ش» می‌رسید و متوجه می‌شد که بعد از فرمانرو، شاخه قرار دارد و الی آخر، و با همین قرارداد، جدول طبقه‌بندی جانداران را بخوبی به خاطر سپرده بود و با این قانون که برای خودش جواب می‌داد، مشکل خود را حل کرده بود؛ یا مثلاً برای به خاطر سپاری کلمه «هموگلوبین» که ناقل اکسیژن در رگ‌های خونی است اصطلاح «هما گلویم را ببین» را ساخته بود و هم اوقات فرح بخشی برای خودش می‌ساخت و هم به یادگیری خود سرعت می‌داد و ماندگاری مطالب را در ذهنش بیشتر می‌کرد، و جالب اینکه بدانید آن دانش‌آموز مورد نظر اکنون پزشک است؛ پس نهراسید و برای یادگیری دروس برای خودتان و به روش خودتان وارد عمل شوید. کافی است که اراده کنید و از خودتان بخواهید.

برای این قسمت اجازه بدهید که خاطره‌ای از یکی از برگزیدگان کنکور برایتان بگویم. یکی از پذیرفته‌شدگان کنکور در خاطرات خود می‌گوید: سال‌های اولیه دبیرستان از هندسه خوشم نمی‌آمد تا اینکه یک شب که کار خاصی نداشتم، به سرم زد که بنشینم و به قضایای آن نگاه دوباره‌ای کنم؛ پس شروع به حل آنها کردم. وقتی اولین قضیه را حل کردم، سراغ دومی رفتم و همین‌طور تمام قضایای کتابم را به کمک دفتر و جزوه برای خودم حل کردم. بعد از دو ساعت و نیم که از روی دفتر و کتاب پا شدم و قلم را کنار گذاشتم، احساس کردم که از هندسه چیزهایی می‌فهمم و هندسه درس چندان مشکل و غولی نیست. دو روز بعد برای اولین بار در این درس نمره ۱۶ گرفتم و پس از آن، یکی از دروس مورد علاقه من همین درس هندسه و قضایای آن شد.

پس دوستان عزیزی که یا دانش‌آموز هستید یا دانشجو یا خود را برای کنکور سال آینده آماده می‌کنید! لطفاً دروس تخصصی را برای خود دیوار غیرقابل عبوری ندانید. لذت مطالعه این دروس دست یافتنی است. فقط کافی است روش آن را پیدا کنید و برای این مهم، اولین و مهم‌ترین قدم، مراجعه دوباره به آن دروس است. اگر در درس یا دروسی ضعیف‌تر هستید، لطفاً به آنها دوباره مراجعه کنید؛ حتماً نتیجه می‌گیرید.

منبع : هفته نامه پیک سنجش