از همین حالا جزء اولین‌ها باشید

به تعویق انداختن درس خواندن، معمولاً با احساس گناه همراه است؛ ولى باید بدانید که این مساله امرى ذاتى است. از دیدگاه تکامل، انسان‌ها “خسیس ادراکى” هستند؛ به این معنا که ما منابع ادراکى و فکرى خود را تا جایی که بشود ذخیره می‌کنیم؛ بخصوص در مورد کارهایى که براى “بقاى” ما ضرورى نیستند؛ به عبارت دیگر، ما درس خواندن را تا جایی که بتوانیم به تعویق می‌اندازیم؛ زیرا می‌دانیم که انجام این کار، نیازمند صرف انرژى فکرى بالایى است، و تا زمانی که خطر را احساس نکنیم (مثلاً خطر نتیجه نامطلوب در کنکور) انگیزه کافى براى درس خواندن نخواهیم داشت؛ پس سعى کنید قبل از به صدا در آمدن زنگ خطر، مدام به خود یادآورى کنید که موفقیت در کنکور و رسیدن به نتیجه مطلوب، نیازمند تلاشی طولانى مدت است. براى شروع درس خواندن، منتظر نمانید تا وقتى که دیگران شروع به درس خواندن کنند، شما هم اقدام به انجام این کار کنید، و بدانید کسانی که قبل از همه شروع به مطالعه می‌کنند، احتمال موفقیتشان در کنکور، بالاتر است.

شاید با خود فکر کنید که اگر زودتر شروع به درس خواندن کنید خسته خواهید شد و تا رسیدن به روز برگزاری کنکور نمی‌توانید ادامه دهید. تجربه این احساس را در تفاوت بین مسابقه دو ١٠٠ متر و دو ماراتن می‌توان دید. در دو ١٠٠ متر، شما حداکثر انرژى خود را می‌گذارید؛ زیرا خط پایان را می‌بینید و می‌دانید که بزودى به خط پایان می‌رسید؛ ولى در دو ماراتن، راه طولانى و خسته کننده‌اى را در پیش دارید، و در حالی که نباید تلاش خود را متوقف کنید، انرژى خود را باید بتوانید حفظ کنید و تا انتهاى مسابقه بدوید. فراموش نکنید که کنکور هم یک مسابقه دو ماراتن است. اگر می‌خواهید زمانی که هنوز دیر نشده است، درس خواندن را آغاز کنید، براى حفظ انرژى کافى تا خط پایان و در طول مسیر، باید زمان خود را برنامه‌ریزى کنید. اگر تمام انرژى خود را همان ابتدا مصرف کنید، خسته شده و به خط پایان نخواهید رسید؛ به عنوان مثال، در برنامه درسى خود زمان‌هایى را به استراحت یا انجام کارهایى که دوست دارید اختصاص دهید تا انگیزه و انرژى لازم را براى درس خواندن حفظ کنید. درس خواندن هوشمندانه همراه با برنامه‌ریزى درست، بسیار مفیدتر از درس خواندن سخت و فشرده است.

علاوه بر اینها، براى اینکه بتوانید براى مدت طولانی‌ترى درس بخوانید، باید برنامه خواب درستى داشته باشید. کسانی که براى چندین ماه، تنها ٤ تا ٦ ساعت در شب می‌خوابند، در حقیقت دو عملکرد مهم مغز خود را دچار اختلال می‌کنند: انگیزه و هوشیارى. مطالعات نشان داده است که کم خوابى، موجب کاهش انگیزه می‌شود. در مورد هوشیارى نیز باید گفت که توانایى مغز در داشتن تمرکز طولانى مدت، به میزان زیادى با شب بیدارى یا کم خوابى کاهش می‌یابد. یکى از فواید شروع زود هنگام درس خواندن، اجتناب از بروز همین مشکل است. به طور متمادى براى مدت طولانی‌ترى درس خواندن کمک می‌کند تا ساعاتى که در روز به آن اختصاص می‌دهید، کاهش یافته و نیازى به شب بیداری‌هاى طولانى نباشد. اگر درس خواندن را زودتر آغاز کنید، دیگر نگران کمبود وقت نخواهید بود. برنامه خوابى درستى را براى خود تعیین کنید و در شب، ساعت را براى ٤٥ دقیقه قبل از خواب کوک کنید تا بتوانید برای خواب آماده شده و طبق برنامه خود حداقل هشت ساعت استراحت کنید؛ آن وقت است که خودتان هم با دیدن بازدهى خود و وقت اضافى که پیدا می‌کنید متعجب خواهید شد.

بسیارى از کنکوری‌ها تصور می‌کنند که با شروع مدارس به طور عادی شروع به درس خواندن خواهند کرد؛ اما تنها یک شاگرد خوب بودن، گوش کردن در کلاس و جزوه نوشتن کافى نیست؛ حتى ممکن است که نمرات شما در مدرسه خیلى هم خوب باشند، ولى نباید فراموش کنید که تفاوت فاحشى بین فهمیدن یک مطلب و توانایى در تست زدن در کنکور وجود دارد. این همان چیزى است که به آن درس خواندن غیر فعال می‌گویند؛ به این معنا که زمان زیاد و تلاش زیادى را براى یادگیرى مطالب جدید صرف کنیم، بدون آنکه بتوانیم از هر یک از آنها را در هنگام تست زنى استفاده کنیم. اینکه مطلبى را همان سر کلاس یاد بگیرید خوب است، ولى نباید خود را گول بزنید. چالش واقعى وقتى است که بتوانید از آنچه یاد گرفته‌اید، درست استفاده کنید. در کنار درس خواندن، تست‌زنى را تمرین کنید. این موضوع نیاز به آن دارد که حتى قبل از شروع مدارس و از همان ابتدا، برنامه‌ریزى تحصیلى درستى براى درس خواندن داشته باشید.

جالب است بدانید مطالعات نشان داده است که میزان‌هاى مساوى از ساعات درس خواندن، لزوماً بازدهى برابر ندارند. هر چه ساعات درس خواندن در طول زمان پخش شود، یادگیرى بهتر خواهد بود؛ پدیده‌اى که به آن  “اثر فاصله” گویند؛ به عبارت دیگر، هفت ساعت درس خواندن در طول یک هفته، بمراتب بازدهى بیشترى نسبت به هفت ساعت درس خواندنِ پشت سر هم در یک روز دارد. مغز به میزان زیادى انرژى مصرف می‌کند (٢٠ درصد از میزان سوخت و ساز استراحت) و براى آنکه مطالب جدید بهتر در حافظه باقى بمانند، باید هم زمان با درس خواندنِ فعال، زمان مورد نیاز به منظور بازیافت را نیز براى مغز فراهم کنید. از آنجایی که مغز در خواب مسیرهاى عصبى جدیدى را تقویت می‌کند، بخصوص در مرحله مهمى از خواب به اسم “حرکت سریع چشم”، هر چه چرخه خواب بیشترى در بین ساعت‌هاى درسى شما وجود داشته باشد، بازیابى مطالب و به یاد آوردن آنها در زمان امتحان، آسان‌تر خواهد بود.

ممکن است با خود فکر کنید که اگر درس خواندن را زود شروع کنید، مطالبى را که یاد گرفته‌اید تا زمان آزمون فراموش کنید؛ در حالی که این تصور کاملاً اشتباه است؛ چرا که شما با افزایش طول مدت زمان درس خواندن و ایجاد فواصل بیشتر میان تکرار مطالبى که یاد گرفته‌اید، آنها را در آینده، بهتر به خاطر خواهید آورد. مطالعات نشان داده است که ایجاد “فواصل تکرار” که یک روش اثبات شده در یادگیرى است، باعث می‌شود که شما به جاى تکرار مداوم مطالب و نگهدارى آنها در بخش جلوى حافظه، فواصل میان مرور مطالبى را که در گذشته خوانده‌اید، افزایش داده و براى بازیافت مطالب، تلاش بیشترى کنید، و در حقیقت با انجام این کار، حافظه را قوی‌تر کنید و در نهایت، در جلسه امتحان، به زمان کلى کمترى نیاز پیدا کنید تا مطالبى را که در ابتداى سال خوانده‌اید به یاد آورید.

استنباط غلط از زمانى که در اختیار داریم، خود یکى دیگر از عواملى است که باعث می‌شود تا ما درس خواندن را به آینده موکول کنیم. معمولاً اگر نیاز باشد کارى را در یک فاصله زمانى طولانی‌تر به پایان برسانیم، زمان کمترى را براى انجام آن کار برنامه‌ریزى می‌کنیم، و هر چه زمانى که در اختیار داریم بیشتر باشد، تخمین دقیق اینکه در چه مدت می‌توانیم کارى را به پایان برسانیم سخت‌تر می‌شود؛ حتى گاهى میزان زمانى که در حقیقت براى درس خواندن صرف می‌کنیم بسیار کمتر از زمانى است که ما تصور می‌کنیم؛ زیرا زمان مورد نیاز براى غذا خوردن، خواب، استراحت و تداخلات میان درس را از یاد می‌بریم. براى اینکه دچار این اشتباه نشوید، از قانون ٥٠ درصد پیروى کنید. به فرض اینکه درس خواندن را زود شروع کنید، مدت زمان مورد نیاز براى خواندن همه مطالب را تا زمان امتحان تخمین بزنید و سپس ٥٠ درصد از زمانى را که تخمین زده‌اید، به کل آن اضافه کنید. با استفاده از این روش، به طور قطع تخمین درست‌ترى از اینکه چه زمانى باید درس خواندن را شروع کنید، به دست خواهید آورد.

گاهى شما هنوز انگیزه کافى براى درس خواندن ندارید و نیاز به یک موج بزرگ انگیزه دارید تا شروع به درس خواندن کنید؛ ولى مشکل اینجاست که انگیزه، مدام در حال آمدن و رفتن است، در حالی که نیاز به درس خواندن براى موفقیت در کنکور همواره وجود دارد، و اگر تنها منتظر احساس قوى انگیزه باشید، کارتان به ماه‌هاى آخر و لحظه‌هاى آخر کشیده می‌شود. در چنین مواقعى، روى آینده و هدف نهایى‌تان تمرکز کنید و مدام با خود تکرار کنید مسیرى را که هر روز می‌پیمایید و تلاشى که می‌کنید، شما را یک قدم به هدفتان (مثلاً قبولى در رشته مورد علاقه‌تان) نزدیک‌تر می‌کند، و با خود برنامه‌ریزى کنید که انجام چه کارهایى یا حذف چه چیزهایى در زندگی‌تان، می‌تواند شما را به موفقیتى که در ذهن دارید برساند.

* هفته نامه پیک سنجش