چگونه برنامه‌ریزی روزانه و هفتگی کنیم؟
بیشتر مردم برای اغلب کارهایی که انجام می‌دهند، از قبل برنامه‌ریزی می‌کنند و به این ترتیب سعی می‌نمایند تا کاری را که در نظر دارند، به خوبی به پایان رسانند. از رفتن به یک مهمانی تا سفر، خرید یکی از لوازم منزل یا لپ‌تاپ و کامپیوتر و … گرفته تا کارهای کوچکتری مانند ورزش کردن و … همه نیاز به برنامه‌ریزی دارد. مانند جنبه‌های مختلف زندگی‌مان، آمادگی برای کنکور نیز نیاز به برنامه‌ریزی دارد. برای اینکه شما عزیزان به عنوان داوطلب این آزمون بتوانید از تلاش خود، بهترین نتیجه را بگیرید باید یک برنامه‌ریزی درست و اصولی درسی برای آمادگی در آن داشته باشید. این موضوع، آن قدر مهم است که حتی اگر تاکنون به این مهم مبادرت نکرده‌اید، بهتر است که این کار را خیلی زود انجام دهید.
چگونه برنامه‌ریزی روزانه و هفتگی کنیم؟
آیا تا به حال با افراد موفق در کنکور برخورد داشته‌اید؟ حتماً این موضوع را متوجه شده‌اید که معجزه‌ای در کار نیست. موضوع فقط این است که افراد موفق کنکوری کسانی هستند که برای آمادگی در کنکور و نتیجه‌گیری بهتر از تلاششان، برنامه‌ریزی را فراموش نکرده‌اند؛ پس اگر جزو آن دسته از داوطلبانی هستید که تا به حال بدون برنامه‌ریزی درس می‌خوانده‌اید، وقتتان را هدر ندهید و بدون معطلی به انجام این کار بپردازید. به یاد داشته باشید که اگر برنامه‌ریزی خوب و اصولی داشته باشید مثل این است که بخشی از راه موفقیت در کنکور را به خوبی به پایان رسانده‌اید.
ممکن است که بسیاری از شما داوطلبان، مطالعه خود را با برنامه‌ریزی شروع کرده باشید و نیز عده‌ای نیز در میان شما عزیزان باشند که برنامه‌ریزی‌شان موفق و اصولی نبوده است یا بدون برنامه‌ریزی مطالعه کرده و از خودتان بپرسید که اصلاً برنامه‌ریزی خوب چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؛ از طرف دیگر، باید به این نکته نیز توجه داشته باشید که یکی از مهم‌ترین تفاوتهای سال‌های درسی شما با سال آمادگی برای کنکور، حجم مباحثی است که باید برای آزمون سراسری مطالعه یا مرور کنید. این حجم زیاد مباحث، به طور معمول سبب می‌شود تا داوطلبان کنکور، که عادت به مطالعه و برنامه‌ریزی برای این حجم ندارند، با مشکل مواجه شوند. از مهم‌ترین عوامل کنترل و غلبه بر این حجم زیاد، آن است که برنامه‌ریزی دقیق و درستی داشته باشیم. برای اینکه همگی شما داوطلبان گرامی بتوانید از این به بعد، از وقت و انرژی خود، بهترین استفاده را ببرید، در این مقاله سعی می‌کنیم تا به یکی از مهم‌ترین مسایل کنکور، یعنی برنامه‌ریزی درسی و اصول آن، بپردازیم. برای اینکه برنامه‌ریزی خوبی داشته باشیم بهتر است که موارد زیر را در نظر بگیریم:
بيشتر بخوانيد :
درس زیست شناسی را چگونه مطالعه کنم؟
در برنامه‌ریزی درسی ویژگی‌هایتان را در نظر بگیرید
توجه به ویژگی‌های فردی و درسی خودتان، مانند ساعات خواب و بیداری، غذا، استراحت، نقاط ضعف و قوت درسی و … کمک شایانی در شناخت شما از خود از نظر استعداد، توانایی‌ها و پشتکار و … می‌نماید. این مساله به شما کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی آینده خودتان را بر پایه این شناخت استوار کرده و آن را واقع‌بینانه‌تر طرح‌ریزی کرده و اجرا کنید.
انعطاف‌پذیری و پویایی بالا در برنامه‌ریزی
یک برنامه‌ریزی موفق و درست درسی، آن برنامه‌ریزی است که انعطاف پذیری و پویایی بالایی داشته باشد؛ به این ترتیب که اگر شما نتوانستید درسی را در زمان مشخص شده بخوانید یا مشکلی برایتان پیش آمد که چند روز از برنامه‌ریزی عقب افتادید، به راحتی بتوانید این مشکل را جبران کنید؛ مثلاً اگر به علت بروز یک مشکل، شما نتوانستید چهار ساعت را از یک روز برنامه‌ریزی شده خود درس بخوانید، و این چهار ساعت، شامل یک ساعت و نیم مطالعه عربی و دو ساعت شیمی می‌شد، شما باید در برنامه‌ریزی خود تمهیداتی داشته باشید که هم دروس سخت و هم آسان را در کنار یکدیگر آورده و ساعت استراحت را نیز برای خودتان در نظر بگیرید؛ مثلاً برای اینکه این مشکل را جبران کنید، نگاهی به برنامه آن روز یا روزهای دیگر همان هفته انداخته و به جای یک یا دو درسی که مباحث بیشتری از آن را خوانده‌اید یا آمادگی بیشتری در آن دارید، این دو درس یا یکی از آنها را لحاظ کنید.
واقع بینانه و قابل اجرا برنامه‌ریزی کنید
در برنامه‌ریزی خود، واقعیت‌های جسمی، روحی و درسی خود را در نظر بگیرید. برنامه‌ریزی درسی شما باید براساس نیازها و فعالیت‌های روزانه‌تان تدوین شود. شما هم مانند همه اطرافیانتان، نیاز به خوابیدن، خوردن، استراحت کردن، تماشای تلویزیون و … دارید؛ پس سعی کنید که برای انجام این کارها نیز وقتی را در برنامه‌ریزی خود در نظر بگیرید؛ البته توجه داشته باشید که این نوع فعالیت‌ها نباید وقت زیادی را از شما بگیرد و هر چه به ماه‌های آخر زمان آمادگی برای کنکور نزدیک می‌شوید باید از حجم فعالیت‌های غیردرسی‌تان، مثلاً تماشای تلویزیون، کم کرده و به ساعات مطالعه خود اضافه کنید. توجه داشته باشید که امسال برای شما سال سرنوشت‌سازی است؛ بنابراین، زمان را با توجه کردن به مسایل بی‌اهمیت از دست ندهید؛ زیرا سال‌های بعد به اندازه کافی فرصت دارید که به این امور (فعالیت‌های فوق برنامه ) بیشتر بپردازید؛ از طرف دیگر باید به این موضوع نیز توجه کنید که نباید توانایی‌های خود را بیش از حد برجسته کنید؛ مثلاً با خود بگویید که «من چون داوطلب کنکور هستم، پس سعی می‌کنم که در شبانه روز چهار ساعت بخوابم و بقیه را درس بخوانم». ممکن است که در کوتاه مدت، این تصور شما مشکلی برایتان ایجاد نکند؛ اما در دراز مدت، این مساله حتماً نیرو و توانتان را تحلیل می‌برد و نه تنها باعث موفقیتتان نخواهد شد، بلکه شما را از مطالعه نیز خسته خواهد کرد.
توجه داشته باشید که برنامه‌ریزی، بدون اجرای آن، باعث می‌شود تا شما در ادامه راه، برای استفاده از برنامه‌ریزی خود، دچار سرخوردگی شوید؛ زیرا برنامه غیر قابل اجرا، عملاً از روی کاغذ فراتر نمی‌رود. توصیه اکید ما به همه شما کنکوری‌های عزیز این است که با توجه به اینکه تدوین این برنامه، وقت زیادی را از شما نمی‌گیرد، حتماً با حوصله و دقت و در نظر گرفتن همه مطالبی که به آنها اشاره خواهیم کرد، نسبت به انجام این کار اقدام کنید.
نقش اصلی در این برنامه‌ریزی به عهده شماست
در برخی از موارد دیده می‌شود که داوطلب، کار برنامه‌ریزی را به دیگران واگذار کرده یا از برنامه‌ریزی دیگر داوطلبان استفاده می‌کند. یکی از بزرگترین معایبی که برنامه‌ریزی شما ممکن است داشته باشد همین است. حتماً به خاطر داشته باشید که بهترین برنامه‌ریز درسی خودتان، خود شما هستید؛ زیرا این شما هستید که دقیقاً از ساعات خواب و بیداری، استراحت، ضعف‌ها و نقاط قوت درسی خود مطلع هستید و می‌توانید با توجه به کل این موضوعات، یک برنامه درست بریزید. علاوه بر اینکه محور برنامه‌ریزی خود شما هستید، رقیب اصلی در این نوع برنامه‌ریزی نیز خودتان هستید؛ به گونه‌ای که شما در این نوع برنامه‌ریزی، هر هفته و هر روز سعی می‌کنید که با روز و هفته گذشته خود، چه از نظر کمیت مطالعه و چه از نظر کیفیت مطالعه، رقابت داشته باشید و نه با فرد و افراد دیگری، و به این ترتیب می‌توانید نتیجه بسیار خوبی از تلاش خود بگیرید.
بيشتر بخوانيد :
به کیفیت در کنار کمیت دقت کنید
یکی از اشکالاتی که در اکثر برنامه‌ریزی‌ها وجود دارد توجه بیش از اندازه به کمیت است. گرچه این موضوع مهم است که شما میزان و حجم مطالعه خود را بالا ببرید، اما نکته مهم‌تر این است که تا چه حد از آنچه را خوانده‌اید، یاد گرفته و می‌توانید به خوبی از آن استفاده کنید؛ پس به جای اینکه در برنامه‌ریزی خود در دو ساعت مطالعه درس فیزیک، یک فصل را درنظر بگیرید، سعی کنید که یک یا دو مبحث از یک فصل را به خوبی یاد بگیرید. این موضوع باعث می‌شود تا شما با اعتماد به نفس بیشتر و روحیه بالاتری به ادامه کار بپردازید.
چگونه برنامه‌ریزی کنم؟
با توجه به مطالبی که گفتیم، حتماً با خود می‌گویید: «خوب با در نظر داشتن این مطالب، چگونه می‌توانم برنامه‌ریزی کنم؟» برای پرداختن به این کار و با عنایت به مطالب بالا، انجام چند گام اساسی و البته راحت لازم است که ما در زیر به آن اشاره می‌کنیم:
گام اول: برنامه کلی
برای اینکه یک برنامه‌ریزی موفق داشته باشید، قبل از هر چیز باید یک دید کلی و بلند مدت از دوره آمادگی برای کنکور، از هم اکنون تا زمان برگزاری آزمون، داشته باشید؛ به این ترتیب که تصمیم بگیرید می‌خواهید چه مدتی را به مطالعه اولیه، چه مدتی را به مرور کلی، چه مدتی را به تست‌زنی نهایی و … اختصاص دهید. برنامه کلی، طرح‌ریزی فعالیت‌های شما تا زمان برگزاری آزمون سراسری است؛ البته نه به صورت جزیی، بلکه به صورت کلی و جامع؛ مثلاً به عنوان یک داوطلب کنکور، که وضعیت عادی دارد، شما تصمیم می‌گیرید که تا فرا رسیدن عید نوروز را به مطالعه اولیه و مرورهای آخر هفته اختصاص دهید، تا اول خرداد ماه به مرور نهایی و تست‌زنی تمرینی، و از اول خرداد ماه تا زمان برگزاری کنکور به تست زنی سرعتی بپردازید. اکنون با توجه به این تصمیم، شما می‌دانید که از خود و برنامه‌تان چه می‌خواهید و قطعاً می‌توانید بهتر و توانمندتر تصمیم بگیرید.
برای اینکه بتوانید دید بهتری از برنامه کلی خود داشته باشید، به پرسش‌های پایین با دقت پاسخ دهید و همه پاسخ‌ها را به طور خلاصه روی کاغذی یادداشت کنید و با توجه به آنها یک طرح کلی از زمان حال تا برگزاری آزمون سراسری را برای خودتان در نظر بگیرید.
1- تا کنکور چه مدت زمان دارید؟
2- برای کنکور چه درس ها یا موضوعاتی باید مطالعه شود؟
3- در طول هفته چند ساعت را برای مطالعه در نظر گرفته‌اید؟
4- تاکنون چه میزان مطالعه کرده و چه درس‌هایی را خوانده و چه درس‌هایی را هنوز مطالعه نکرده‌اید؟
5- برای مطالعه هر درس، چه مدت زمان لازم است؟
6- با توجه به ضرایب درس‌ها یا مشکل بودن یک درس یا تعداد مرورهای آن، چه میزان وقت مطالعه باید برای هر درس در نظر داشته باشید؟
7- برای مرور و تست‌زنی همه مطالب، چه مدت زمان لازم است؟
سعی کنید که در طرح‌ریزی این مرحله از
کارتان، حتماً زمانی را برای مرور نهایی و تست‌زنی سرعتی و مشابه آزمون در
نظر بگیرید؛ حتی اگر انجام این کار باعث شود تا شما نتوانید برخی از فصول
بعضی از دروس یا برخی از دروس را اصلاً مطالعه نکنید؛ زیرا این مطالب باید
در ذهن شما تثبیت شوند تا زمان برگزاری کنکور بتوانید از آنها به خوبی
استفاده کنید.
این گام از برنامه‌ریزی، که شاید بیشترین
وقت را از شما بگیرد و البته مهم‌ترین بخش برنامه‌ریزی نیز هست، فقط یک بار
انجام می‌شود. در صورتی که تغییری در برنامه اساسی شما رخ ندهد، یک بار
تدوین برنامه کافی است؛ بنابراین، برنامه یاد شده به شما می‌گوید که تا
زمان برگزاری کنکور به طور کلی چه کارهایی را (با توجه به زمان انجام هر
کدام) باید انجام دهید؛ در واقع، یک چشم انداز کلی از مطالعه و آمادگی شما
برای شرکت در کنکور را مجسم می‌سازد.
گام دوم: تدوین برنامه هفتگی و روزانه
هنگامی که طرح‌ریزی برنامه کلی خود را به پایان رساندید، تدوین برنامه هفتگی و روزانه آغاز می‌شود. تدوین برنامه هفتگی، بر اساس برنامه کلی و با توجه به اهمیت دروس، نقاط قوت و ضعف شما در هر درس، میزان ساعاتی که می‌توانید مطالعه کنید و مواردی از این قبیل صورت می‌پذیرد. تهیه برنامه مناسب هفتگی برای اولین بار، بدون خطا و اشتباه نخواهد بود و شاید در اجرای آن با مشکلاتی روبرو شوید؛ ولی در مراحل بعدی می‌توانید ایرادهای آن را برطرف کرده و برای هفته‌های آینده، یک برنامه‌ریزی دقیق و واقعی انجام دهید. برای تهیه و تدوین برنامه هفتگی و روزانه، به مراحل و نکات زیر دقت کنید:
1- واحد مطالعه خودتان را تعیین کنید.
واحد مطالعه، زمانی است که در آن بهترین و بیشترین کارایی را برای انجام مطالعه دارا هستید؛ مثلاً شما از جمله داوطلبانی هستید که ساعت پنج صبح از خواب بیدار می‌شوید و مطالعه می‌کنید، اما حتماً ساعتی از عصر را به خواب روزانه اختصاص می‌دهید و شب‌ها نیز ساعت ده می‌خوابید. با توجه به چنین شرایطی شما باید واحد هفتگی و روزانه مطالعاتی خود را مشخص سازید. دقت داشته باشید که واحد مطالعه هر فرد، مختص خود اوست و همانگونه که قبلاً هم اشاره کردیم شما نمی‌توانید از برنامه شخص دیگری استفاده کنید.
2- جدول برنامه هفتگی را با توجه به واحد مطالعه خودتان پر کنید.
در این مورد، حتماً به اهمیت هر درس در رشته
تحصیلی خودتان و میزان اطلاعات و آمادگی خود در آن درس توجه کنید: نه برای
یک درس، بیش از حد ممکن، و نه برای یک درس، کمتر از آنچه که لازم است، وقت
بگذارید.
3- زمان استراحت پس از هر واحد مطالعه را در نظر داشته باشید و آن را نیز در برنامه خود وارد کنید.
همه شما داوطلبان عزیز دقت داشته باشید که
مغز انسان نیز، مانند دیگر اعضای بدن، پس از هر فعالیتی نیاز به استراحت
دارد؛ پس، هم برای اینکه مغز شما خسته نشود و هم برای اینکه یادگیری شما به
حد اعلا برسد، حتماً در برنامه خود، اوقاتی را برای استراحت در نظر
بگیرید. می‌توانید پس از هر واحد مطالعه، زمان استراحت را به مدت پانزده
دقیقه قرار دهید؛ البته این میزان، یک میزان عادی و استاندارد است؛ اما
می‌تواند، بسته به درسی که خوانده‌اید و توان جسمی و ذهنی شما، کمی تغییر
کند؛ اما باز هم تاکید می‌کنیم که زمان استراحت حتماً باید وجود داشته
باشد.
4- همه کارهایتان را در یک جدول ثبت کنید.
تمام کارها و فعالیت‌هایی را که به طور ثابت در هر هفته دارید در یک جدول وارد کنید. این کارها را که شامل برنامه درسی کلاس‌های مدرسه و کارهای ثابت هفتگی‌تان می‌شود، وارد جدول کنید؛ مثلاً ساعات تغذیه، ورزش و کلاس‌های آموزشگاه یا کلاس‌های زبان ترمیک یا کار با کامپیوتر را مدّنظر داشته باشید. حتماً به این نکته نیز توجه کنید که فعالیت‌های فوق برنامه شما داوطلبان عزیز، مانند ورزش، تفریح، تلویزیون، کامپیوتر و … باید متناسب با حجم مطالبی که برای آمادگی کنکور مطالعه است، در نظر گرفته شود، و هر چه به پایان زمان آمادگی به کنکور می‌رسید باید از میزان برخی از فعالیت‌ها یا یک یا چند کار کاسته شود؛ البته حتماً به این نکته نیز توجه کنید که برخی از این موارد، مانند ورزش، نه تنها باعث تلف شدن وقت شما نمی‌شود، بلکه باعث می‌شود تا مغزتان نیز آمادگی بیشتری داشته باشد و شما با روحیه و نشاط بیشتری پیش بروید. شما عزیزان باید سعی کنید تا فعالیت‌های فوق را در جهت رسیدن به اهدافتان طرح‌ریزی کنید؛ مثلاً با خود بگویید: «من امروز یک ساعت ورزش می‌کنم تا بتوانم در ساعت‌های بعدی، بهتر مطالعه کنم و با شادابی به مطالعه‌ام ادامه دهم».
نکته دیگر که باید به آن توجه داشته باشید، این است که فعالیت‌های فوق برنامه نباید وقت زیادی را از شما بگیرد و زیاد شما را خسته کند. بارها با افرادی برخورد کرده‌ایم که وقتی از فعالیت‌های جنبی خسته می‌شوند به سراغ درس می‌روند؛ پس شما دقت داشته باشید که هرگاه پس از انجام مطالعه کافی خسته شدید به سراغ فعالیت‌های فوق برنامه بروید. انجام فعالیت‌های جنبی در زمان مطالعه و آمادگی برای کنکور به مدت چهار تا پنج ساعت در هفته، می‌تواند برای شادابی و تجدید روحیه و آمادگی‌تان برای مطالعه‌های بعدی، کافی باشد؛ ولی بیشتر از این مقدار به برنامه مطالعاتی شما ضرر خواهد رساند.
5- دروسی را که باید مطالعه شود، با توجه به ساعت‌های لازم برای مطالعه آنها و متناسب با برنامه‌ریزی کلی‌تان، به طور دقیق وارد برنامه کنید.
دقت داشته باشید که هر درس را به اجزای زمانی متناسب با واحد مطالعه خودتان تقسیم‌بندی کرده و آن را وارد برنامه کنید؛ مثلاً شما برای انجام این کار می‌توانید در یک واحد مطالعه‌تان، یک موضوع فیزیک، مثلاً آینه‌ها، را بخوانید یا یک یا چند درس از یک کتاب (درس پنج و شش کتاب عربی) را مطالعه کنید و یا حتی به صورت صفحه‌ای برنامه‌ریزی کنید (مثلاً ده صفحه از کتاب زیست شناسی را در یک واحد مطالعه بخوانید).
6- همه دروس را در برنامه بگنجانید.
دقت داشته باشید که تمام دروس را در برنامه
مطالعاتی خود بگنجانید و هیچ درسی را به دلیل سخت بودن یا بی‌علاقگی رها
نکنید. یکی از محاسن برنامه‌ریزی این است که شما را مکلف به خواندن دروسی
می‌کند که به هر دلیل به آنها علاقه ندارید.
7- برای مطالعه هر درس یا هر کتاب، وقت کافی در نظر بگیرید.
برای موفقیت بیشتر در این کار، ساعات مورد
نیاز برای مطالعه یک درس یا یک موضوع را متناسب با میزان سختی آن در نظر
بگیرید و همچنین به زمان لازم برای حل تمرین‌ها و تست‌زنی آن درس نیز توجه
کنید؛ مثلاً میزان ساعتی که برای مطالعه و حل تمرین‌های یک مبحث ریاضی نیاز
دارید، خیلی بیشتر از میزان ساعت مطالعه یک یا دو درس ادبیات است؛ از طرف
دیگر، حتماً زمانی را نیز برای مرور اولیه هر درس طی هفته یا پایان آن در
نظر بگیرید.
8- بین دو موضوع مشابه، یک موضوع دیگر را مطالعه کنید یا مدت زمانی را برای استراحت در نظر بگیرید. انجام این کار باعث می‌شود تا مطالب را بهتر یاد بگیرید و مباحث مشابه را با یکدیگر خلط نکنید.
9- مدت زمانی را در برنامه هفتگی، برای جبران عقب افتادگی‌هایتان در نظر بگیرید.
انجام این کار از مهم‌ترین کارها در برنامه‌ریزی است؛ به این دلیل که همه ما نمی‌توانیم طبق برنامه‌ریزی که در نظر داشته‌ایم به طور کامل پیش رویم؛ زیرا همیشه مسایلی مانند بیماری، آمدن مهمانان ناخوانده که اصرار دارند وقتی را با شما بگذرانند، تلفن طولانی یک دوست و … وجود دارند که در اجرای کامل برنامه‌تان اخلال وارد می‌کند؛ بنابراین، ساعاتی را در برنامه خویش به این منظور اختصاص دهید؛ مثلاً دو ساعت از روز جمعه را برای جبران عقب افتادگی‌های خود در نظر بگیرید. در صورتی که از برنامه‌تان عقب نبودید، می‌توانید این مدت زمان را صرف مرور درس‌ها یا مطالعه دروس جدید نمایید.
10- اگر دانش‌آموز هستید، سعی کنید که وقت مطالعه درسی را تا حد امکان، نزدیک‌تر به ساعت آن درس تعیین کنید.
تا جایی که امکان دارد، مطالعه هر درسی را که در مدرسه دارید در همان روز انجام دهید؛ زیرا مطالعه یک درس، چند روز پس از درس دادن، با فراموشی برخی از مفاهیم به خاطر مرور زمان همراه خواهد شد، و بالعکس، مطالعه در اولین فرصت، پس از درس دادن آن درس، با آمادگی ذهنی بیشتر برای جذب مباحث همراه می‌شود. اگر دانش‌آموز هستید برنامه مدرسه را در نظر بگیرید. شما تنها با تکمیل برگه برنامه شخصی نمی‌توانید مطمین باشید که برنامه‌تان به طور کامل اجرا می‌شود. برای اجرایی شدن این برنامه، باید برنامه مدرسه را در نظر بگیرید؛ یعنی برنامه آمادگی برای آزمون سراسری را براساس برنامه هفتگی مدرسه خود اجرا کنید.
