سيري در تغييرات آزمون سراسري در سال‌هاي ۱۳۷۷ تا ۱۳۹۲‏

اجراء طرح بومي‌گزيني و اعمال سهميه مناطق محروم (براي اولين بار در سال 1365)، دو مرحله‌اي شدن آزمون سراسري و افزايش انتخاب رشته داوطلبان به 150 کد رشته محل و تاثير مثبت معدل در پذيرش براي ورود به آموزش عالي بود.

در چند هفته گذشته، در اين صفحه با شما همراه بوده‌ايم. شايد سؤالي که پس از خواندن اين مطالب، به ذهن شما خواننده گرامي متبادر شده است، اين است که چرا در نحوۀ گزينش و پذيرش آزمون سراسري در طول اين ساليان متمادي، همواره تغييرات متعددي صورت گرفته است.

همان طور که در بخش اول اين جستار بيان شد، از همان آغاز، برگزاري آزمون سراسري ( کنکور) بر مبناي نياز در کشور شکل گرفت و ادامه يافت و اين آزمون همچنان تا کنون، با تمام فراز و نشيب‌هايش، بهترين روش در برقراري عدالت آموزشي براي ورود متقاضيان به آموزش عالي بوده و مثل هر کار ديگري تغييرات اجرايي آزمون سراسري نيز، به خاطر دلايل متعددي در طي اين ساليان بوده است که همچنان هم ادامه دارد.

در ابتدا بايد توجه داشت که سازمان سنجش آموزش کشور، تنها مجري برگزاري آزمون سراسري و تمام مراحل و جزييات اين آزمون، اعم از ثبت‌نام داوطلبان، طراحي سؤالات آزمون، برگزاري آزمون، محاسبه نمرات و اعلام نتايج است؛ ولي ضوابط و قوانين اجرايي آزمون، از سوي مراجع بالادستي، از جمله مجلس شوراي اسلامي و شوراي عالي انقلاب فرهنگي، به سازمان سنجش آموزش کشور ابلاغ مي‌شود، و البته تغييرات مدّنظر اين نهادها نيز بر مبناي مطالعات علمي و جمعيت‌شناختي و متاثر از نظرات وزارتخانه‌هاي آموزش و پرورش و علوم حاصل مي‌شود و سعي همه اين نهادها بر آن است که مسير ورود به آموزش عالي، بر مدار عدالت آموزشي بوده و دسترسي به دانشگاه براي همه افراد جامعه، به صورت برابر باشد.

از سوي ديگر، علاوه بر نهادهاي قانون‌گذار، کنکور، به عنوان يک امر اجتماعي تاثيرگذار بر عرصه‌هاي مختلف آموزش، فرد و خانواده، اقتصاد، فرهنگ، سياست و …، همواره مورد توجه جامعه دانشگاهي و محققان بوده است؛ به طوري که تغييرات و الزامات قابل توجه کنکور را مي‌توان از خلال تحقيقات انجام شده در ساليان مختلف، يافت. در طول سال‌هاي 1377 تا 1392 حدود 90 پژوهش در باب کنکور انجام شده است و از مجموع پژوهش‌هاي انجام شده از سال 1342 تا کنون، حدود 25 درصد پژوهش‌ها، مربوط به آزمون سراسري در اين دوره 15 ساله (1377 تا 1392) بوده است. در اين مطالعات، موضوعات اجتماعي، روان‌شناختي، اصلاح شيوه‌هاي گزينش، اجراء آزمون، کمک آموزشي و پزشکي در زمينه کنکور، بيشتر از ساير موضوعات، مورد توجه پژوهشگران بوده است؛ ضمن آنکه در اين دوره مورد بررسي، پژوهش دربارۀ مفاهيم موفقيت تحصيلي، اضطراب، مطالعات تطبيقي آزمون، و بهبود اجراء آزمون هم، در مقايسه با ساير موضوعات، افزايش چشمگيري داشته است. ضمناً براي اولين بار در سال 1379 و بعد از آن، موضوع کلاس‌هاي کنکور و تاثير آن بر آموزش، هم مورد توجه قرار گرفته است که نشان از افزايش بي‌رويه مؤسسات کنکوري از آن زمان تاکنون دارد.

حال به مرور تغييرات کنکور در طول سال‌هاي 1377 تا 1392 مي‌پردازيم. آزمون سراسري سال‌هاي 1377 و 1378 در چهار گروه آزمايشي به صورت تستي و تشريحي با 9 سهميه برگزار شد. براي داوطلبان نظام قديم، اين آزمون در دو مرحله، و براي داوطلبان نظام جديد آموزش متوسطه در يک مرحله و در گروه‌هاي مختلف آزمايشي انجام پذيرفت و معدل کتبي در نمره کل نهايي داوطلبان آزمون سراسري در اين سال‌ها، اصلاً تاثيري نداشت.

در سال 1379 و 1380 تمامي موارد اجرايي آزمون سراسري، همانند سال گذشته بود؛ با اين تفاوت که آزمون براي هر دو نظام آموزشي(قديم و جديد) در يک مرحله اجرا مي‌شد و سهميه‌ها نيز از 9 سهميه به 5 سهميه کاهش يافت. در آزمون سراسري سال 1381 فقط گروه آزمايشي زبان‌هاي خارجي به گروه‌هاي آزمايشي اضافه شد. آزمون سراسري سال‌هاي 1382 تا 1384 نيز از نظر گروه‌ها و زيرگروه‌هاي آزمايشي، نوع سؤالات، تعداد سهميه‌ها، مواد امتحاني و مراحل آزمون و عدم تاثير معدل کتبي، تفاوت عمده‌اي با يکديگر نداشت، و فقط در سال 1383 براي اولين بار پذيرش دانشجو در دوره‌هاي نيمه‌حضوري، از طريق آزمون سراسري انجام پذيرفت. در طي اين سال‌ها، جز آزمون سراسري 1377، در بقيه سال‌ها معدل کتبي ديپلم و معدل پيش‌دانشگاهي، هيچ‌گونه تاثيري در نمره کل گزينش نهايي داوطلبان نداشته است.

در آزمون سراسري 1385، معدل کتبي ديپلم داوطلبان نظام جديد سال 1384 به عنوان يک درس از دروس عمومي با ضريب دو و با تاثير مثبت در گزينش نهايي داوطلبان محاسبه شد. ضمناً در همين سال، براي گروه‌هاي آزمايشي اصلي، دفترچه شماره دو (راهنماي انتخاب رشته)، به طور جداگانه منتشر شد. همچنين براي اولين بار، دوره‌هاي بين‌المللي دانشگاه‌هاي کشور در اين سال، از طريق آزمون سراسري اقدام به پذيرش دانشجو کردند.

در سال 1386 براي اولين بار، ثبت‌نام داوطلبان آزمون سراسري، هم‌زمان به دو صورت پستي و اينترنتي انجام شد؛ ضمن آنکه براي نخستين بار نيز کارنامه و فرم انتخاب رشته تحصيلي از اين سال به صورت اينترنتي توزيع شد. در اين سال، معدل کتبي ديپلم داوطلباني که در سال 1384 يا 1385 ديپلم گرفته بودند، با 15 درصد تاثير مثبت در گزينش نهايي آنها اعمال شد.

آزمون سراسري سال‌هاي 1387 و 1388 نيز همانند آزمون سال 1386 برگزار شد؛ با اين تفاوت که در آزمون سراسري سال 1388، به جاي معدل کتبي، سوابق تحصيلي (معدل يا نمره) براي ديپلمه‌هاي نظام جديد سال‌هاي 1384 تا 1387 با 15 درصد تاثير مثبت، در گزينش نهايي اعمال شد. همچنين دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي در اين سال‌ها از طريق آزمون سراسري براي دوره‌هاي مجازي دانشجو پذيرفتند؛ همچنان که روش بومي‌گزيني براي رشته‌هاي تحصيلي پرطرفدار نيز در اين سال‌ها اجرا گرديد. همچنين در سال 1388، نتايج اوليه و نهايي آزمون سراسري هم به صورت اينترنتي اعلام شد.

آزمون سراسري سال‌هاي 1389 و 1390، همانند سال قبل از آن، انجام شد و فقط تاثير سوابق تحصيلي در آن، به 25 درصد (با تاثير مثبت در نمره کل) افزايش يافت. در آزمون سراسري سال 1389 از طريق آزمون سراسري براي مراکز تربيت معلم، دانشجو پذيرفته شد. ضوابط و شرايط آزمون سراسري سال 1391 و 1392 نيز مانند سال 1390 بود؛ با اين تفاوت که امکان انتخاب رشته براي داوطلبان، از صد رشته‌محل، به صد و پنجاه رشته‌محل افزايش يافت و براي مراکز تربيت معلم با عنوان دانشگاه ويژه فرهنگيان، پذيرش دانشجو انجام شد؛ ضمن آنکه در آزمون سراسري سال 1392 پذيرش در تعدادي از کد رشته‌محل‌هاي دانشگاه پيام‌نور و مؤسسات آموزش عالي غيرانتفاعي، صرفاً بر اساس سوابق تحصيلي صورت گرفت.

متن برگرفته شده از:

–  توکلي، حسين (1392). مصاحبه شفاهي: معاون اجراء آزمون‌ها و مشاور عالي سابق سازمان سنجش آموزش کشور.

–  جمالي، احسان، و باقري‌خواه، سهيلا (1395). تاريخ تحليلي آزمون سراسري. سازمان سنجش آموزش کشور.

–  آقابابا، ابوالفضل (1398). جامعه‌شناسي کنکور. سازمان سنجش آموزش کشور.

–  آرشيو دفترچه‌هاي آزمون سراسري.

سؤال: اشتباه درج کردن معدل در فرم ثبت‌نام آزمون‌هاي سراسري، چه تبعاتي دارد؟

پاسخ: اگر داوطلب به هر دليلي معدل خود، حتي يک صدم، را در فرم ثبت‌نام هر آزموني که قصد شرکت در آن را دارد، اشتباه وارد کند، خلاف قانون عمل کرده است و قبولي او، حتي پس از اعلام نتايج نهايي، لغو خواهد شد.