سـرآمــدان کنـکور

در بسياري از خانواده‌‎هاي ايراني، ورود فرزندان به مقطع تحصيلي متوسطه و شرايط و خواسته‌هاي آنها، منجر به شکل‎گيري فضاي کنکور در اين محيط صميمي مي‎شود.

هر دانش‌‎آموزي در اين فضا، هدفي را براي آينده خود در سر مي‎پروراند؛ بدين ترتيب، تعدادي از دانش‌آموزان اهداف خود را مبتني بر علايق شکل گرفته در طول دوران تحصيل نشانه‎گذاري مي‎کنند و تعدادي ديگر نيز بر اساس اجبار والدين خود براي ورود به دانشگاه و تحصيل در رشته‌هاي خاص برنامه‌ريزي مي‌کنند.

غرض ما از سرآمدان کنکور، لزوماً نفرات برتر کنکور نيستند، بلکه دانش‎آموزاني هستند که مي‌توانند در يک رشته تحصيلي متناسب با توانمندي‎هاي خود و دانشگاه مورد علاقه‌شان پذيرش شده و به آموزش عالي وارد شوند.

در حال حاضر، دستيابي به آموزش عالي، يکي از مسيرهاي اصلي ورود به عرصة اجتماع و فراهم ساختن زمينه‌هاي لازم براي اشتغال، ازدواج و ساير زمينه‎هاي زندگي اجتماعي است و قبولي در آزمون سراسري مي‎تواند در آيندة شغلي و حرفه‌اي افراد، عاملي تعيين کننده باشد. هر ساله، خيل عظيم متقاضيان براي ورود به دانشگاه، در آزمون‎هاي ورودي مربوط شرکت مي‎کنند و با عنايت به اينکه تنها راه ورود به دانشگاه‎هاي برتر کشور، شرکت در آزمون سراسري است، طبعاً دغدغه مهم داوطلبان در طي دوران متوسطه نيز، وقف آمادگي کامل براي حضور در اين آزمون و موفقيت در آن مي‎شود و خانواده‎هايشان نيز در دوران يادشده در حال فراهم ساختن شرايط لازم براي اين آمادگي به سر مي‌برند.

در ساليان اخير، به منظور توزيع عدالت آموزشي و کاهش استرس داوطلبان در آزمون سراسري، سوابق تحصيلي داوطلبان نيز بر اساس قانون سنجش و پذيرش دانشجو، در نمره آزمون داوطلبان تاثير داده مي‌شود و همين موضوع سبب مي‎شود که دانش‌آموزان از آغاز ورود به مقطع تحصيلي متوسطه، به نمره و رتبه خود در اين آزمون بينديشند.

برگزيدگان نهايي آزمون سراسري، در نهايت از قشرهاي مختلف اجتماعي هستند؛ ولي همواره يکي از پرسش‎هايي که در خصوص سرآمدان آزمون سراسري به ذهن خطور مي‎کند، اين است که چه عواملي بر موفقيت داوطلبان اين آزمون تاثيرگذار است.گفت‌وگوهاي انجام شده با افراد موفق در آزمون سراسري، نشان از آن دارد که رسيدن به اين جايگاه و موفقيت در اين آزمون، قطعاً دست يافتني و عملي است.

ضمناً نگاهي اجمالي به گفت‌وگوهاي انجام شده با نفرات برتر و موفق در آزمون سراسري، حکايت از تاثير حمايت خانواده، نقش معلم و دوستان، شناخت خود و هدفمندي، در موفقيت اين نفرات در آزمون يادشده دارد.

طبق نتايج تحقيق سجادي و ديگران ( 1396)، تحليل تجربه زيسته نفرات برتر آزمون سراسري در خصوص عوامل موفقيتشان در مصاحبه گسترده با آنها، به شمارش و استخراج هفت مضمون اصلي، شامل:

«خودانگيختگي، موقعيت‎طلبي، هدفمندي، سرعت عمل، راهبردهاي يادگيري، محيط آموزشي و ويژگي‌هاي خانوادگي» منجر شده است.

مضمون خودانگيختگي به آن دسته از عواملي اشاره دارد که باعث ايجاد انگيزه دروني در فرد مي‎شود. يکي از اين عوامل، خوشحال کردن اعضاء خانواده است؛ ضمن آنکه کسب رضايت پدر و مادر نيز يکي از مهم‌ترين عوامل ايجاد خودانگيختگي در داوطلبان موفق بوده است.

مضمون بعدي که بسيار مهم است، محيط آموزشي و فضاي مدرسه است.

از محيط آموزشي مشوق و کارا، ايجاد جوّ يادگيري، محيط رقابتي، تشکيل کلاس‌هاي فوق برنامه،کيفيت خوب آموزشي در مدرسه،داشتن معلمان خوب،ارايه برنامه‎هاي آموزشي مناسب،فراهم بودن محيط مطالعه،وجود تعاون و همکاري با همکلاسي‎ها،وجود محيط‎هاي علمي،اردوهاي مطالعاتي، و حمايت مدرسه از دانش‎آموز انتظار مي‌رود.

مضمون ويژگي‎هاي خانوادگي نيز در موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان بسيار تاثيرگذار است. مهم‎ترين ويژگي‌هاي ياد شده عبارتند از: آزادي عمل دادن به دانش‌آموز و عدم اجبار آنها به مطالعه، اهميت دادن به تحصيل، تشويق، حمايت مالي، راهنمايي‎هاي تحصيلي، بالا بودن سطح تحصيلات اعضاء خانواده، وجود محيط مناسب براي مطالعه، وجود امکانات لازم براي مطالعه در منزل، و تلاش خانواده براي ايجاد شرايط مناسب روحي براي فرزندان دانش‌آموز.

مضمون هدفمندي نيز از مضامين مهم در کسب موفقيت تحصيلي است؛ در اين ميان، دستيابي دانش‌آموز به رشته مورد نظر خود در دانشگاه مورد علاقه‌اش نيز اهميت زيادي دارد.

مضمون موقعيت‎طلبي که همان حس جاه طلبي است نيز بر موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان و داوطلبان ورود به آموزش عالي، تاثيرگذار است.

برخي از افراد فقط به منظور ارضاء حس دروني خود براي «خاص شدن» تلاش مي‎کنند و برخي ديگر نيز براي پز دادن جلوي ديگران.

يکي ديگر از مهم‌ترين مضامين در موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان و داوطلبان ورود به آموزش عالي، استفاده از راهبردهاي يادگيري مناسب است که شواهد گفتاري آن عبارت است از:

انتخاب محل مناسب مطالعه، مطالعه دقيق، اخذ مشاوره مناسب، برخورداري از ساعات مطالعاتي زياد، داشتن برنامه مطالعاتي، و اجراء دقيق برنامه مطالعاتي.

از ديگر عواملي که در کسب رتبه خوب داوطلبان در آزمون سراسري، نقش بسيار زيادي دارد، سرعت عمل آنها در آزمون است.

براي دستيابي به سرعت عمل بالا در زمان برگزاري آزمون سراسري، دو راه وجود دارد: راه اول، شرکت در آزمون‎هاي آزمايشي پي‌درپي، و راه دوم، تست زدن و انجام تمرين‌هاي زياد در اين زمينه است.