زیست‌شناسی را چطور بخوانیم؟

زیست‌شناسی را خیلی دقیق و مفهومی می‌خواندم و همۀ قسمت‌ها و شکل‌های کتاب را بررسی می‌کردم و برای هر مبحث، تست‌های زیادی حل می‌کردم و نکات مهم و کلیدی هر تست را هم در حاشیه کتاب در همان مبحث مورد نظر یادداشت می‌کردم. هنگام مطالعه هم، مطالب هر سه کتاب زیست‌شناسی را به هم ارتباط می‌دادم و با زیاد خواندن و زیاد تست زدن، دقتم را بالا می‌بردم.

در برنامۀ مطالعاتی من، هر روز درس زیست‌شناسی قرار داشت و بخصوص روزهای تعطیل، وقت قابل توجهی را به مطالعۀ زیست‌شناسی اختصاص می­دادم. منبع مطالعاتی‌ام نیز کتاب درسی بود و از منابع دیگر استفاده نمی‌کردم؛ چون مطالب کتاب درسی زیست‌شناسی گاهی با مطالب کتاب‌های مرجع این درس تناقض دارد و مطالعۀ آنها بیشتر داوطلب را سر در گم می‌کند؛ اما هر وقت نکته‌ای برایم مبهم بود از دبیرم برای کسب اطلاعات بیشتر کمک می‌گرفتم یا به سایت‌های علمی معتبر مراجعه می‌کردم. لازم است از نقش مؤثر دبیر توانمندمان هم بگویم که هر هفته از ما  آزمون تستی می‌گرفت و این کار باعث می‌شد که ما هر هفته درس بخوانیم و نکات تستی را یاد بگیریم.

در کل، داوطلبان گروه آزمایشی علوم زآتجربی باید بدانند که زیست‌شناسی، نیاز به مرور و تست زدن زیاد دارد. من قبل از تدریس دبیر، پیش خوانی می‌کردم و بعد از تدریس نیز مرور می‌کردم و تلاشم این بود که در زمینۀ یک مبحث، با چند بار مطالعه دقیق  به تسلط نسبی در آن مبحث برسم و بعد تست بزنم.

قبل از مطالعۀ دقیق هر فصل جدید، یک بار سریع آن را می­خواندم تا موضوع کلی دستم بیاید و بار دوم دقیق­تر مطالعه می­کردم و برای بار سوم، نکته دار و عمیق می­خواندم و در حاشیۀ کتاب، نکته‌هایی که به ذهنم می‌رسید، و نکته­های ترکیبی که بین مباحث کتاب­های  زیست­شناسی دوم و سوم و چهارم مشترک بود، می‌نوشتم و سپس سراغ تست‌ها می­رفتم. تست­ها را یک به یک بررسی می‌کردم و پاسخ تست‌ها را نیز با دقت می­خواندم و نکته‌های مهم هر تست را در کتاب درسی‌ام می‌نوشتم.

در کل، سؤال‌ها و گزینه‌های هر تست را کلمه به کلمه و با دقت مطالعه می­کردم و گزینۀ درست را هم، تا زمانی که سه گزینۀ دیگر را با دلیل علمی رد نمی‌کردم، انتخاب نمی‌نمودم.

به نظر من، باید با مطالعه دقیق و مداوم، به کتاب زیست‌شناسی تسلط کامل داشت تا نکات آن سریع به ذهن داوطلب بیاید.

برای درس زیست‌شناسی، ابتدا مطالعه می‌کردم و تست آموزشی می‌زدم و بعد دوباره به کتاب برمی‌گشتم و نکات تست‌ها را در کتاب یادداشت می‌کردم و دیگر به آن تست‌ها مراجعه نمی‌کردم و نوبت‌های بعدی کتاب را مرور می‌کردم.

 سعی می­کردم که سه کتاب زیست‌شناسی را یک واحد منسجم ببینم و آن را در کنار هم مطالعه کنم. غیر از یک بار که هر سه کتاب را خیلی دقیق خواندم و تمام نکات را یادداشت کردم یا زیر آنها خط کشیدم، دفعات دیگر هم گاه فصلی را در کتاب زیست‌شناسی چهارم مطالعه می‌کردم و در نیمۀ راه حس می‌کردم که این مبحث به زیست‌شناسی سال دوم ارتباط دارد و کتاب سال چهارم را همان جا کنار می­گذاشتم و سراغ سال دوم می‌رفتم و شاید در همان زمان، یک فصل از زیست‌شناسی دوم را می‌خواندم؛ در کل، زمان زیادی را به مطالعه و تست زدن برای زیست‌شناسی اختصاص می­دادم؛ حتی برای مثال، در امتحانات ترم اول، طی یک هفته، سه هزار تست زیست‌شناسی زدم. در کل، تست زیست‌شناسی خیلی می‌زدم.

در پنج ماه منتهی به آزمون سراسری، فقط کتاب درسی را خواندم. من 20 یا 30 بار کتاب درسی را خواندم و هر مطلبی را که می‌خواندم، به بخش­های دیگر ربط می‌دادم؛ در ضمن، در این درس از تست­های کتاب­های کمک آموزشی استفاده نمی­کردم؛ چون خیلی شباهتی با تست‌های آزمون سراسری ندارند.

غزاله تفاق، رتبۀ 5 تجربی کنکور 91، زیست‌شناسی 90 درصد :

در میان درس‌های اختصاصی، در درس زیست‌شناسی با اینکه درس اصلی‌مان بود، مشکل داشتم؛ آن هم علتش این بود که بلافاصله بعد از مطالعه کتاب به سراغ تست زدن می‌رفتم و این روش من اشتباه بود و متوجه شدم که باید بعد از مطالعه بتوانم آن قسمت از کتاب را که خوانده‌ام، از روی شناسنامه‌های تصویری تصویر کتاب، آنالیز کنم و روی هر تصویر 5 تا 10 دقیقه با توجه به اهمیت آن وقت بگذارم و نکات مهمش را در بیاورم و حاشیه نویسی کنم و بعد بروم سراغ تست باز و این تست‌ها را هم حاشیه نویسی کنم؛ آن وقت در دوران جمع‌بندی، وقتی کتاب زیست‌شناسی را می‌خواندم، می‌توانستم مطمین شوم که هیچ نکته‌ای باقی نمانده است.

پدرام افشار، رتبۀ 4 تجربی کنکور 91، زیست‌شناسی 7/94 درصد :

درس زیست‌شناسی را طوری می‌خواندم که به آن حلقه‌های زنجیره‌ای که بین یک فصل و فصل دیگر هست، مسلط شوم؛ چون زیست‌شناسی، درسی است که به عنوان یک درس ترکیبی از آن اسم می‌برند؛ یعنی با تسلط بر یک فصل نمی‌شود به تمام سؤالات آن فصل پاسخ داد. مسلماً از فصول دیگر و مطالب دیگر هم سؤال می‌آید؛ بویژه در درس‌های زیست‌شناسی و شیمی به شکل‌های کتاب نیز خیلی اهمیت می‌دادم؛ چون در سال­های قبل سؤالاتی در زیست‌شناسی مطرح شده بود که کلید حل آن سؤال، تسلط به یک شکل از کتاب درسی بود.

یک نکتۀ دیگر اینکه همیشه سعی می­کردم، چه در  آزمون‌هایی که از خودم در خانه می‌گرفتم و چه در  آزمون‌های آزمایشی، مشکلات و غلط‌های خودم را بشناسم. وقتی آنها را نمی‌شناختم، دقیقاً از ابتدای سال می‌دانستم که نقطه ضعفم در کجاست، و من خودم را در کدام قسمت‌ها و مسایل باید تقویت کنم و سعی می‌کردم تا آخر سال، آنها را برطرف کنم.

بهترین شیوه‌ خواندن مطالب زیست‌شناسی به این ترتیب است:

1) ابتدا مطلب را به‌صورت اجمالی و گذرا بخوانید تا ایده کلی آن را به ‌دست بیاورید (پاراگراف اول و آخر، تیترها، شکل‌ها و ….).

2) چند دقیقه درباره ایده‌ای که از مطلب گرفته‌اید تفکر کنید و ببینید که دربارۀ آن‌چه اطلاعات قبلی دارید؟ کاربرد و ارتباط آن با مسایل روزمره چیست؟ و …… (سؤال طرح کنید و خودتان جواب بدهید).

3) مطالب را به‌ صورت دقیق بخوانید، زیر نکات مهم و کلیدی خط بکشید و نکات مهم را حاشیه‌نویسی کنید.

4) از مطالب خلاصه‌بردای کنید. می‌توانید مطالب مهم را به ‌صورت نکات جداگانه درون دفتر یا فیش‌هایی بنویسید، اما بهترین روش برای خلاصه‌برداری، نوشتن مطالب مهم به‌ صورت نمودارهای درختی، شبکه‌ای، جدول‌ها، شکل و …. است؛ یعنی مطالبی را که یاد گرفته‌اید، به شکلی که ذهنتان آن را خلق می‌کند، بازنویسی کنید.

* هفته نامه پیک سنجش