ترفندهایی برای خلاصه نویسی درس و کتاب
همه داوطلبان آزمون سراسری این موضوع تجربه ای داشتند که هنگام آزمون آزمایشی برخی از مطالبی که قبلاً خوانده اند به سختی برایشان یادآوری شده و یا اصلاً به طور کامل فراموش کرده اند. این موضوع می‌تواند به دلایل مختلفی باشد مانند:
عدم دسته‌بندی اطلاعات در ذهن، عدم مرور به شکل صحیح و یا عدم تسلط باشد.
خلاصه‌نویسی راهی است که اطلاعات را برای ذهن دسته‌بندی می‌کند و همچنین ابزاری برای مرور بهتر و سریع‌تر است.
چرا باید خلاصه‌نویسی داشته باشیم ؟1– یادگیری آسان‌تر و موثرتر
۲- یادآوری بهتر مطالب
۳- دسته‌بندی اطلاعات
۴- مطالعه‌ی فعالانه (تمرکز و درگیری بیشتر در مطالعه)
۵- انتقال اطلاعات به حافظه‌ی بلند مدت (کم شدن حجم مطلب و افزایش تعداد مرور)
در کل، مباحث از نظر قالب کلی به سه دسته‌ی: تمرینی، خواندنی و حفظی تقسیم می‌شوند.
در کل، مباحث از نظر قالب کلی به سه دسته‌ی: تمرینی، خواندنی و حفظی تقسیم می‌شوند.
خلاصه‌نویسی برای هرکدام از این دسته‌ها با یکدیگر تفاوت دارد.
مباحث تمرینی، مباحثی هستند که با حل تست و تمرین زیاد یاد گرفته می‌شوند و تسلط داوطلب به این مباحث تنها از طریق تمرین (تست) زیاد ممکن می‌شود.
به عنوان مثال: قواعد عربی، آرایه و قرابت ادبیات، قواعد و متن زبان انگلیسی، حسابان، هندسه، گسسته، مسائل فیزیک و شیمی، ریاضیات، مسائل زیست‌شناسی، عربی اختصاصی، مسائل اقتصاد، منطق، فلسفه، آرایه، عروض و قاقیه و … جزو مباحث تمرینی قرار می‌گیرند.
مباحث خواندنی، مباحثی اند که اکثر دانش‌آموزان آن را حفظی می‌نامند، اما آن را باید از مباحث حفظی تمیز داد.
در مباحث خواندنی بیش از آنکه حفظ کردن مطالب مهم باشد، باید استدلال نهفته در مطلب را درک کرد؛ یعنی هر مطلب حفظ کردنی در این مباحث دارای استدلال است و علاوه بر حفظ آن، باید دلیل آن نیز فهمیده شود.
به عنوان مثال: دین و زندگی، تعاریف فیزیک، بسیاری از مباحث زیست شناسی، بعضی از مباحث شیمی، بسیاری از مباحث زمین شناسی، تعاریف اقتصاد، روانشناسی، جامعه شناسی و … جزو مباحث خواندنی هستند.
مباحث حفظی، مباحثی اندکه صرفاَ باید حفظ شوند و هیچ علت و دلیلی در پس این مطالب نیست یا حداقل پیدا کردن علت و دلیل آن سودی برای شما ندارد.
به عنوان مثال کلمه‌ی «کش» در ادبیات که به معنای «بغل کردن» است، استدلالی برای این‌که چرا این معنی را دارد وجود ندارد، پس باید صرفاَ حفظ شود.
مباحثی مثل لغات و تاریخ ادبیات، لغات عربی و زبان انگلیسی، فرمول‌های ریاضی و فیزیک، واکنش‌ها و برخی از مباحث شیمی، بعضی از جداول و دسته بندیها و قید‌های زیست شناسی و زمین شناسی، بسیاری از مطالب تاریخ و جغرافیا و فرمول‌های اقتصاد جزو مباحث حفظی قرار می‌گیرند.
شاید برای شما این سوال پیش آمده باشد که چرا این نوع دسته‌بندی مباحث در این مقاله مطرح شد.
دلیل آن این است که روش خلاصه‌نویسی مباحث با توجه به نوع تمرینی، حفظی یا خواندنی متفاوت است و در ادامه در مورد آن توضیح داده خواهد شد.
خلاصه نویسی مباحث تمرینی
بهترین زمان برای انجام این سه مرحله به این صورت است که هر زمان قسمتی از یک فصل تدریس شد، شما الگوی یادآوری همان قسمت را در یک کاغذ چرک نویس رسم و لای کتاب یا جزوه نگهداری می‌کنید، به همین طریق تا انتهای فصل ادامه می‌دهید،
در انتهای فصل، با استفاده از محتوای تمام چرک نویس‌ها، یک الگوی یادآوری کامل برای کل فصل یا مبحث بازنویسی می‌کنید.
اگر بعد از این کار نکته‌ی مهمی را بدست آوردید و احساس کردید از اهمیت برخوردار است، آن را وارد خلاصه نویسی خود کنید.
«الگوی یادآوری» با استفاده از تصویری کردن متن، یادآوری مطالب را سریع‌تر می‌کند.
خلاصه نویسی مباحث خواندنی
در این مباحث نیز خوب است که «الگوی یادآوری» رسم کنید، اما در صورت عدم تمایل می‌توانید از روش «حاشیه‌نویسی» استفاده کنید.
برای حاشیه‌نویسی، در حین خواندن درس، دور کلیدواژه‌ها و نکات مهم خط بکشید و سوالاتی طرح کرده و در حاشیه‌ی کتاب بنویسید. برخی نکات مهمی را که از تست‌ها و یا از کلاس به دست آورده‌اید نیز در حاشیه‌ی کتاب بنویسید.
برای هر پاراگراف یک عنوان تعیین کنید تا مطالب دسته‌بندی شوند.
(دور پاراگراف‌هایی که خودشان عنوان دارند یک مستطیل بکشید تا جزو دسته‌بندی خودتان به حساب بیاید.) در انتها یک نمودار کلی از محتوای کل فصل یا هر صفحه رسم کنید تا با یک نگاه متوجه محتوا‌های اصلی مبحث بشوید.
خلاصه کردن مباحث حفظی
در این مباحث «به هیچ‌وجه» الگوی یادآوری نمی‌توان رسم کرد و به جای آن باید از «فیش نویسی» استفاده کنید.
یعنی برگه‌ی کاغذی کوچکی (فیش) را آماده کرده و در یک سمت آن بخشی از مطلب که باعث یادآوری می‌شود و در سمت دیگر بخش اصلی (یا جواب) را بنویسید.
به عنوان مثال یک واکنش شیمی را در یک سمت برگه و توضیحات آن را در سمت دیگر می‌نویسید.
این فیش‌نویسی‌ها را در طول هفته هر شب (۳۰ دقیقه) دوره کنید.
در انتهای تدریس فصل اگر فیشی را یادآوری کردید آن را وارد الگوی یادآوری یا حاشیه‌نویسی درس کنید. در غیر این‌صورت آن فیش را نگه‌دارید تا با فیش‌های فصل بعدی بار دیگر مرور کنید.
نکات تکمیلی برای خلاصه‌نویسی
از به کار بردن جملات طولانی اجتناب و از علایم اختصاری استفاده کنید.
بیشتر بخوانید :
آموزش درسی در منزل در زمان قرنطینه
تا چه اندازه از استعدادها و توانايي‌هاي خود مطلعيد؟
۵۰ عادت افراد بسيار موفق که بايد در مورد آنها بدانيد (قسمت آخر)
خلاصه‌نویسی باید جامع باشد.
از نوشتن بدیهیات در خلاصه‌نویسی بپرهیزید.
در خلاصه‌نویسی از رنگ‌های مختلف استفاده کنید.
(این کار باعث تحریک بیشتر حافظه‌ی تصویری می‌شود)
در درس‌های فرمولی خلاصه‌نویسی را می‌توان با نوشتن فرمول‌ها و رسم اشکال انجام داد.
به نکته‌برداری خود اعتماد کرده و نگران چیز‌هایی که نمی‌نویسید نباشید. نیاز نیست تمام جزئیات را وارد خلاصه نویسی کنید.
این طور نیست که جزوه و کتاب دیگر خوانده نشوند.
پس وسواس به خرج ندهید و اگر نکته‌ای را هم ننوسید بعداً در تست‌ها آن را خواهید دید.
آن‌چه را که از مطلب خوانده‌شده می‌فهمید، یادداشت کنید.
نکات، کلمات یا جملات را به گونه‌ای بنویسید که با خواندن آن، کل مطلب برای شما یادآوری شود.
سعی کنید تا جای ممکن از خلاصه نویسی دیگران استفاده نکنید.
زیرا نظم ذهنی دیگران لزوماً مانند نظم ذهنی شما نیست.
همه‌ی خلاصه‌نویسی‌ها در یک فرم ثابت قرار بگیرند و یک‌جا نگهداری شوند.
در حاشیه‌نویسی دروس خواندنی اگر حس می‌کنید کتابتان شلوغ می‌شود لابه‌لای کتابتان کاغذ‌های سفید قرار بدهید و کل کتاب را سیمی کنید.
شاید به نظر داوطلبان خلاصه نویسی کاری سخت و وقت گیر باشد، اما با توجه به مطالب فوق خلاصه‌نویسی یک سرمایه‌گذاری است.
داوطلبان تا روز آزمون سراسری بایستی دفعات زیادی مباحث مختلف را مرور کنند.
در نتیجه با کمی صرف وقت بیشتر در هنگام مطالعه، مرور مطالب فرایندی سریع‌تر و راحت‌تر خواهد شد، پس اگر در طولانی مدت به آن نگاه کنیم باعث صرفه‌جویی نیز می‌شود و به این طریق عاملی برای پیشی گرفتن از سایر داوطلبان خواهد بود.
